Kỹ năng

Đúng nhận sai cãi, nhưng...

Thứ năm, 23/02/2023 22:08 (GMT+7)

Cụm từ hot trend “đúng nhận, sai cãi” gần đây cũng gợi lên cho teen nhiều suy nghĩ: Chúng mình có nên “cãi” người lớn không? Hoặc tranh cãi như thế nào để bày tỏ quan điểm mà vẫn giữ sự tôn trọng?

KHI MÌNH “ĐÁNH RƠI” BÌNH TĨNH

Gen Z chúng mình ngày càng được mọi người tôn trọng và lắng nghe khi bày tỏ ý kiến cá nhân của mình. Tuy nhiên, nếu chỉ tranh luận theo cảm xúc của bạn thì đôi khi vấn đề sẽ trở nên... nghiêm trọng.

Từng “cãi” giáo viên Toán về cách giải bài tập của mình, bạn Đặng Quang Phúc (trường THPT Lương Văn Can, Q.8) nhớ lại: “Lần đó, mình đi học thêm và được giáo viên chỉ cách giải một bài toán hình. Khi thầy cho bài tập tương tự trên lớp, mình tự tin áp dụng công thức đã học. Nhưng thầy không chấp nhận vì cách giải này chỉ dành cho các anh chị đại học. Sau một hồi tranh luận, mình đã lớn tiếng với thầy trước mặt cả lớp. Mặc dù mình đã xin lỗi và thầy cũng đồng ý bỏ qua, nhưng tới giờ nghĩ lại vẫn thấy xấu hổ”.

Việc teen cãi vã với ba mẹ cũng không phải chuyện hiếm, đặc biệt là khi chúng ta bị nói gì đó không đúng với mình.

Cô bạn Phạm Nguyễn Ánh Ngọc (trường THPT Nguyễn Văn Linh, Q.8) kể: “Ban đầu, mình chỉ im lặng vì không muốn tranh luận. Nhưng bố mẹ không hiểu là mỗi người có một thế mạnh khác nhau, mình tuy chậm môn Toán nhưng lại giỏi Văn và Mĩ thuật. Bố mẹ cứ liên tục so sánh mình với những bạn khác và kết luận là sau này mình không làm được gì ra trò. Trong một lần không kiềm chế được, mình đã cãi lại và dùng những từ khó nghe với bố mẹ”.

ĐỪNG ĐỂ CẢM XÚC NHƯ ĐỒ THỊ HÌNH SIN

Tranh luận để bảo vệ quan điểm của mình không sai, nhưng tranh luận sao cho đối phương “tâm phục khẩu phục”, chịu lắng nghe mình nói mới là chuyện khó.

Như cậu bạn Nguyễn Huy Hoàng (Q.7) thừa nhận: “Mình từng được giao nhiệm vụ thuyết trình. Lúc cả lớp đặt câu hỏi phản biện, mình cố tìm lí lẽ nhưng càng nói lại càng lạc đề vì mình chưa nắm vững kiến thức của bài. Sau lần đó, mình nhận ra khi muốn tranh luận, bản thân phải hiểu rõ những gì mình đang nói và lập luận chặt chẽ mới đủ sức thuyết phục”.

Còn ở góc độ thầy cô, theo thầy Phạm Thư Tùng (giáo viên Vật lí trường THPT Ten Lơ Man, Q.1), thầy rất khuyến khích học sinh biết “cãi” vì điều đó thể hiện là các bạn cũng có tư duy phản biện. Tuy nhiên cãi như thế nào là cái mà chúng mình cần rèn luyện.

Thầy tâm sự rằng mình sẵn sàng lắng nghe nếu các bạn dùng lí luận, dẫn chứng rõ ràng cụ thể để bảo vệ ý kiến, còn với những trường hợp “cãi cùn” theo kiểu “con thích như vậy” thì chắc chắn sẽ không được chấp nhận.

Vậy làm thế nào để chúng mình có thể giữ được bình tĩnh và khiến người đối diện chịu lắng nghe? Cần phải có “chiến lược” đó nha.

“CHIẾN LƯỢC” TRANH LUẬN

Khi tranh luận với người lớn, teen hãy “niệm thần chú”: “Thái độ quan trọng hơn trình độ”. Đồng ý rằng người lớn có thể chưa kịp cập nhật một vài kiến thức mới, nhưng việc bạn cãi với thái độ hơn thua và muốn lấn lướt sẽ không thuyết phục, ngược lại còn đụng chạm đến “cái tôi” của người lớn.

Trong quá trình trao đổi, hãy áp dụng chiến thuật “lùi một bước, tiến hai bước” theo công thức: “Con đồng ý với điều thứ nhất mà ba mẹ nói, nhưng ở ý thứ hai, con hiểu khác một chút”.

Không ai muốn bị khẳng định là mình sai cả, đặc biệt là người lớn. Do đó, đừng lập tức phủ nhận điều người lớn đang cố truyền tải. Tâm lí của người lớn có phần ít linh hoạt hơn người trẻ vì hệ thống kinh nghiệm dày đặc, được củng cố qua thời gian dài nên sẽ khó thay đổi.

Teen cũng lưu ý đến bối cảnh diễn ra cuộc trao đổi. Ở những nơi có đông người, các bạn đừng cố chứng tỏ mình đúng. Bạn có thể để dành lại, sau đó lựa một dịp đang ở riêng cùng họ, nhẹ nhàng nói ra quan điểm, kiến thức mà mình biết.

Bạn cũng có thể sử dụng chiến thuật đồng cảm theo công thức: “Lúc con mới biết con cũng sốc lắm”, “Con biết điều này khó tin”... để làm giảm căng thẳng và tránh đụng chạm đến lòng tự ái của người nghe. Nếu người lớn vẫn giữ nguyên quan điểm, đừng ngại dùng quyền trợ giúp của những người có uy tín, ví dụ chú bác, ông bà, thầy cô…

Trong cùng một vấn đề, rất khó phân định ranh giới đúng sai, chỉ là điều ấy có phù hợp với góc nhìn, cảm nhận của cá nhân đó hay không. Vì vậy, bạn không nhất thiết phải cố chứng tỏ mình đúng, chỉ cần biết rằng người lớn đã lắng nghe và hiểu góc nhìn của bạn đã là thành công rồi.

Nghiên cứu sinh Tiến sĩ tâm lí Đào Lê Tâm An

PHI LÊ - PHƯƠNG AN