Ôn tập môn Ngữ văn lớp 9 như thế nào trong thời gian nghỉ vì dịch COVID-19?

Năm 2020 quả là một năm khó khăn. COVID - 19 hoành hành đã ảnh hưởng rất nhiều đến kinh tế của đất nước, làm gián đoạn việc học của chúng ta. Lẽ ra, tháng 3 đến với nắng vàng nồng cháy và phượng sân trường trỗi dậy những lộc non chờ đợi một mùa hoa. Thế nhưng, chúng ta hiện nay vẫn phải tiếp tục kéo dài kì nghỉ để ứng phó với diễn biến phức tạp của dịch bệnh đang đe dọa toàn cầu. Riêng với học sinh khối 9, chúng ta có nhiều lo lắng phải không các em? Một kì thi tuyển sinh lớp 10 sắp tới với bao nhiêu quyết tâm nung nấu từ đầu năm học, với bao nhiêu kì vọng cho chặng đua cuối cùng… Vậy, chúng ta sẽ suy nghĩ và hành động tích cực hơn khi biến tình thế bất khả kháng này thành một cơ hội tự mình khám phá học hỏi. Khăn Quàng Đỏ sẽ giúp các em một số kiến thức ôn thi tuyển sinh lớp 10 trong thời gian này nhé.

Trước tiên, chúng ta xác định cấu trúc của kì thi Tuyển sinh lớp 10 môn Ngữ Văn sẽ không có gì thay đổi so với đề thi năm học 2019. Đề thi vẫn bao gồm 3 phần: Đọc hiểu (3 điểm), Nghị luận xã hội (3 điểm) và Nghị luận văn học (4 điểm). Với phần đọc hiểu, các câu hỏi sẽ được tổ chức theo mức độ từ nhận biết, thông hiểu cho đến vận dụng thấp, vận dụng cao. Phần nghị luận xã hội, các em phải biết vận dụng thao tác lập luận, rút ra bài học hành động cho bản thân trước một vấn đề xã hội đang được quan tâm. Vấn đề này phù hợp với tâm lí lứa tuổi 15 của các em đấy. Còn phần nghị luận văn học, chúng ta sẽ có 2 lựa chọn. Đó là đề 1 và đề 2.

Đề 1 là phân tích tác phẩm trong chương trình đặt trong yêu cầu mở rộng liên hệ đến tác phẩm khác hay liên hệ thực tế cuộc sống. Đề 2 là dạng đề mở, dựa vào hiểu biết văn học của mình để giải quyết yêu cầu của đề. Dạng đề này các bạn có năng khiếu văn chương sẽ thích thú phải không nào?! Hãy coi đề thi này là một hành trình và chúng ta phải trải qua 3 trạm để về đích. Phần đọc hiểu là trạm khởi động dễ chịu nhất đấy. Thế nhưng, các em phải rèn cho mình kĩ năng đọc văn bản. Rất nhiều bạn đọc cái gì cũng lướt qua như “cưỡi ngựa xem hoa” để rồi bỏ qua chi tiết, thậm chí bỏ sót cả
những yêu cầu của đề. Với văn bản được trích dẫn, hệ thống câu hỏi sẽ từ mức độ như nhận biết khi cho các em xác định nội dung chính của văn bản hay lập luận và lí lẽ của người viết. Sau đó sẽ là câu hỏi vận dụng lí thuyết tiếng Việt để thực hành. Các em nên ôn lại các biện pháp tu từ, phương châm hội thoại, thành phần biệt lập, liên kết câu... để làm tốt phần này. Phần vận dụng thấp cũng có thể cho các em so sánh 2 văn bản để tìm nét chung, riêng. Vận dụng cao là phần lập luận riêng của bản thân từng em. Đây là phần các em bày tỏ ý kiến riêng, quan điểm riêng và dùng lập luận của mình để bảo vệ ý kiến đó. Câu này chúng ta hãy viết khoảng 4, 5 dòng và nhớ là câu cuối cùng hãy đưa ra nhận thức, hành động của bản thân trước vấn đề mà mình đề ra. Luôn luôn có lập trường và vững vàng bảo vệ quan điểm của mình các em nhé. Đáp án của đề thi luôn luôn chấp nhận mọi ý kiến của các em miễn là lập luận hợp lí, phù hợp với tâm lí lứa tuổi học trò.

Trạm thứ 2 là một bài văn nghị luận xã hội ngắn. Ngắn thôi cho nên đừng ham hố viết dài mà không kịp về trạm 3 nha. Đề yêu cầu chúng ta viết 1 trang rưỡi giấy thi cho nên phải cân nhắc ý khi viết. Một văn bản ngắn nhưng luôn phải có bố cục mở, thân, kết. Vấn đề nghị luận xã hội đặt ra là một tư tưởng đạo lí hay một hiện tượng xã hội đang được dư luận quan tâm. Vấn đề đấy không nêu ra trực tiếp mà có thể gửi gắm qua một câu danh ngôn, một câu chuyện nhỏ, một hình ảnh hay một số gợi ý dẫn dắt. Khi làm bài, các em cần triển khai theo các bước: Giới thiệu vấn đề nghị luận, giải thích đề, bàn luận về nguyên nhân, đúng sai, lợi hại… Đưa ra biểu hiện dẫn chứng làm rõ và cuối cùng rút ra bài học nhận thức và hành động cụ thể cho bản thân. Dĩ nhiên không ai đòi hỏi các em đưa ra những bài học mang tầm vĩ mô mà chỉ cần nhận thức được những hành động tích cực mình có thể làm được là đủ.

Khi đã xong bài Nghị luận xã hội rồi các em hãy hít một hơi dài khoan khoái và tập trung thật nhiều sức lực vào chặng đua cuối cùng là trạm thứ 3. Hãy xác định xem mình sẽ chọn đề 1 hay đề 2 thật chắc chắn. Nếu thật sự thích thú và có nhiều cảm xúc hãy chọn đề thứ 2. Thường thì các bạn chọn giải pháp an toàn là đề 1. Với văn bản nghị luận văn học, các em cần nắm vững kiến thức cơ bản của các tác phẩm văn học. Đề bài sẽ cho các em cảm nhận trong phạm vi một tác phẩm, sau đó yêu cầu mở rộng khi liên hệ tới một tác phẩm văn học khác hay liên hệ thực tế cuộc sống hiện nay. Chúng ta có thể triển khai bài viết theo các bước như sau: Trước hết, cần giới thiệu tác giả, tác phẩm, đoạn trích, yêu cầu của đề. Sau đó phân tích và cảm nhận tác phẩm theo định hướng của đề yêu cầu. Chú ý phần này các em trình bày theo hệ thống các luận điểm rõ ràng, không viết lan man. Sau đó, các em chú ý yêu cầu thứ hai của đề về liên hệ mở rộng. Liên hệ văn học em hãy tìm ra nét tương đồng về đề tài, hình thức nghệ thuật hay cảm xúc của người viết. Liên hệ thực tế em tìm ra các biểu hiện của đề tài trong cuộc sống xung quanh và rút ra những nhận thức, hành động đúng cho bản thân. Phần kết bài bao giờ em cũng phải có cái nhìn bao quát toàn diện về tác phẩm và khẳng định lại vấn đề. Những giá trị về giáo dục, tư tưởng, thẩm mĩ của tác phẩm sẽ cho em những câu kết khá hay và ấn tượng đó.

Các em ơi,

Có khó khăn mới thử thách rèn luyện con người. Một năm học không suôn sẻ như mong muốn nhưng chúng ta hãy chủ động vượt qua. Tự giác học hỏi kiến thức để yên tâm bước vào thử thách mới. Hãy làm an lòng cha mẹ bằng sự tích cực, năng động của bản thân. Khăn Quàng Đỏ luôn đồng hành cùng các em và sẽ tiếp tục gửi đến các em những kinh nghiệm về mùa thi sắp tới. Cố lên! Chúng ta sẽ đẩy lùi bóng tối của dịch bệnh và đón ánh sáng ngày mai trong lành.

Cô Nguyễn Thị Thanh Hiền (Tổ trưởng Tổ Ngữ Văn trường THCS Minh Đức, Q.1,
TP.HCM)
Theo Khăn Quàng Đỏ