'Đi' bảo tàng văn hóa Chăm Pa trên... điện thoại

Đánh thức di sản Chăm Pa bằng công nghệ

Minh Thư có nhiều bạn bè là người Chăm. Hè 2024, Thư từng theo bạn đến thăm nhà thờ cổ của một dòng họ Chăm ở Huế - nơi lưu giữ nhiều hiện vật, điêu khắc cổ xưa.

“Những hiện vật này được chế tác từ nhiều loại đá, chạm khắc tinh xảo với hình ảnh thần linh, sư tử, vũ công... mang đậm dấu ấn nghệ thuật và tín ngưỡng Chăm Pa. Mình thực sự ngỡ ngàng”, Thư kể.

Ấn tượng mạnh mẽ ấy đã khơi gợi trong Thư một mối quan tâm đặc biệt với văn hóa Chăm Pa. Khi tìm hiểu sâu hơn, Thư phát hiện tài liệu về văn hóa Chăm Pa còn hạn chế. Một câu hỏi cứ thôi thúc Thư từ đó: “Tại sao thế hệ trẻ như mình lại biết quá ít về lịch sử văn hóa?”.

Xuất phát từ sự trăn trở ấy, Minh Thư và bạn Phương Anh quyết định thực hiện đề tài Bảo tồn và phát huy giá trị văn hóa Chăm Pa cho học sinh THPT trên địa bàn tỉnh Thừa Thiên Huế (nay là TP. Huế). Hai bạn chọn tiếp cận theo hướng hiện đại bằng cách ứng dụng công nghệ nhằm tạo ra các sản phẩm giáo dục hấp dẫn.

Ngoài nghiên cứu lý thuyết, nhóm còn xây dựng hệ thống booklet lịch sử, và đặc biệt là một bảo tàng không gian ảo - nơi số hóa toàn bộ hệ thống di tích, hiện vật Chăm Pa đang được trưng bày tại các bảo tàng lớn ở Huế.

Minh Thư chia sẻ: “Chúng mình bắt đầu bằng việc xây dựng và định hình không gian bảo tàng, phân chia khu trưng bày theo từng chủ đề, sau đó sắp xếp vị trí cố định cho hình ảnh, thông tin và thiết kế lối dẫn hợp lý. Dữ liệu được cập nhật lên đám mây, nén lại để tối ưu dung lượng và đưa vào lưu trữ”.

Người dùng có thể tham quan bảo tàng số bằng cách truy cập đường link hoặc quét mã QR, với giao diện trực quan, thao tác đơn giản. Nhóm cũng phát triển một website tích hợp, chia thành nhiều mục, từ tổng quan văn hóa Chăm Pa đến các giải pháp bảo tồn do nhóm đề xuất.

Kiên định với mục tiêu, lan tỏa giá trị

Kỷ niệm đáng nhớ nhất với Minh Thư trong hành trình mang đề tài đi thi là khoảnh khắc ngay trước giờ chấm điểm. Khi đó, một bạn học sinh đến từ miền Tây bất ngờ nhận ra nhóm và nói đã từng xem video về văn hóa Chăm Pa của nhóm trên TikTok. “Tụi mình vừa bất ngờ, vừa xúc động. Đề tài không chỉ dừng lại ở nghiên cứu, mà thật sự đã truyền tải được tinh thần văn hóa - đúng như mục tiêu ban đầu”, Minh Thư chia sẻ.

Minh Thư cho biết, thách thức lớn nhất của nhóm là việc tìm kiếm nguồn tài liệu có độ tin cậy cao, đảm bảo tính chính xác và khách quan, đặc biệt khi đề tài liên quan đến lịch sử.

Trong các buổi làm việc với các chuyên gia về văn hóa Chăm Pa, nhóm nhận được góp ý về điểm sáng của đề tài cần được triển khai thêm hoặc gợi ý thêm hiện vật đặc sắc để nhóm chú trọng vào.

Dựa trên những nhận xét này, Minh Thư và Phương Anh đã tiến hành điều chỉnh, sắp xếp lại thứ tự hình ảnh và thông tin trên website bảo tàng ảo để đảm bảo tính logic. Đồng thời, nhóm cũng tiếp thu các góp ý chi tiết về nội dung cần khai thác sâu hơn trong booklet và chỉnh sửa lời thoại, câu văn trong các phần truyện tranh nhằm hoàn thiện chất lượng.

Bên cạnh đó, hai bạn cũng trở thành “khách quen” khi thường xuyên đến các bảo tàng trên địa bàn Huế để xin xác nhận thông tin, lấy tư liệu và hình ảnh phục vụ cho đề tài. Chính quá trình đi lại, đối thoại, tiếp nhận góp ý và điều chỉnh ấy đã giúp đề tài được đào sâu hơn, đồng thời mang lại cho các bạn nhiều kinh nghiệm quý báu.

Minh Thư và Phương Anh có cơ hội được tham quan Bảo tàng Lịch sử thành phố Huế và chiêm ngưỡng hai bảo vật quốc gia là bệ thờ Vân Trạch Hòa và bộ chóp tháp Linh Thái - hiện đang được lưu giữ tại đây. Thông qua lớp kính trưng bày, hai bạn được tận mắt ngắm nhìn, đo đạc và thiết kế lại hai hiện vật thành mô hình STEM để phục vụ cho đề tài nghiên cứu.