Gợi ý làm ngữ văn đề tham khảo thi tuyển sinh lớp 10 TP.HCM năm 2025

Bài làm gợi ý môn ngữ văn đề tham khảo thi tuyển sinh lớp 10 TP.HCM năm 2025 do ThS Nguyễn Phước Bảo Khôi (Khoa Ngữ văn, Trường đại học Sư phạm TP.HCM) thực hiện và hướng dẫn.

I. Đọc hiểu văn bản văn học và viết đoạn văn nghị luận văn học

Câu 1.

a. Lời người kể chuyện: "Đám học trò thời tương lai đọc biển giải thích mà vẫn không hiểu." (0,25 điểm)

Lời nhân vật: "Thưa cô, từ đó nghĩa là gì ạ?" (0,25 điểm)

b. Vai trò đối với cốt truyện của các chi tiết:

- Các chi tiết đều là những chi tiết tiêu biểu của cốt truyện. (0,25 điểm)

- Các chi tiết góp phần làm nên diễn biến bất ngờ của cốt truyện, làm rõ hơn nội dung, ý nghĩa của tác phẩm mà cốt truyện chuyển tải. (0,5 điểm)

c. Chuyển một lời dẫn trực tiếp trong văn bản trên thành lời dẫn gián tiếp:

- Lời dẫn trực tiếp: "Trông như nước ấy nhỉ!". (0,25 điểm)

- Chuyển thành lời dẫn gián tiếp: Một cậu học trò đã nói rằng nhìn thứ chứa đựng trong chiếc bình nước mắt trông giống như nước. (0,5 điểm)

d. Học sinh tự do trình bày quan điểm cá nhân, miễn hợp lí và thuyết phục; lưu ý đảm bảo dung lượng theo yêu cầu:

Có thể theo gợi ý sau:

- Nêu quan điểm: Trong tưởng tượng của em, những đứa trẻ ăn xin không nên tồn tại trong thế giới hạnh phúc của tương lai. (0,25 điểm)

- Nguyên nhân:

Việc không còn những đứa trẻ ăn xin chứng tỏ trong thế giới tương lai mọi trẻ em đều được sống trong hạnh phúc, trong sự chở che, yêu thương. (0,25 điểm)

Điều này cũng giúp chúng ta hiểu được trong thế giới tương lai sẽ không còn những kẻ xấu tìm cách trục lợi trên sức lao động của trẻ em. (0,25 điểm)

Hơn thế, khi không còn những đứa trẻ ăn xin trên đường phố, tệ nạn xã hội làm hại tương lai trẻ em sẽ khó có điều kiện phát sinh, mỹ quan và an ninh đô thị sẽ được đảm bảo. (0,25 điểm)

Câu 2.

a. Yêu cầu:

- Đáp ứng yêu cầu về hình thức của đoạn văn (theo cấu trúc đoạn diễn dịch/ qui nạp/ hỗn hợp), dung lượng của đoạn văn (khoảng 200 chữ). (0,25 điểm)

- Xác định đúng vấn đề cần nghị luận: phân tích nội dung chủ đề của tác phẩm Từ "Khóc" (Gianni Rodari) (0,25 điểm)

- Diễn đạt: Đảm bảo chuẩn chính tả, dùng từ, ngữ pháp tiếng Việt, liên kết câu trong đoạn văn. (0,25 điểm)

- Sáng tạo: Thể hiện suy nghĩ sâu sắc về vấn đề nghị luận; có cách diễn đạt mới mẻ. (0,25 điểm)

- Xác định được các ý phù hợp để làm rõ vấn đề nghị luận.

- Sắp xếp được hệ thống ý hợp lí theo đặc điểm bố cục của kiểu đoạn văn.

- Lập luận chặt chẽ, thuyết phục: lí lẽ xác đáng; bằng chứng tiêu biểu, phù hợp; kết hợp nhuần nhuyễn giữa lí lẽ và bằng chứng.

b. Nội dung cần đạt:

Sau đây là một số gợi ý:

- Chủ đề: Thể hiện mong ước của tác giả về một thế giới tốt đẹp hơn trong tương lai. (0,25 điểm)

- Chủ đề này được thể hiện qua các nội dung sau:

+ Những thứ như "khóc", "nước mắt", "song sắt nhà tù", "một chú chó giữ nhà",… đã được đưa vào viện bảo tàng, đều không còn tồn tại ở tương lai. (0,25 điểm)

+ Sự hiếu kì đặc biệt của con người trong tương lai đối với "khóc" và "nước mắt" - những thứ vốn tượng trưng cho sự đau khổ, bất hạnh. (0,25 điểm)

+ Dù đã được lí giải nhưng họ vẫn hoàn toàn không hiểu được thế nào là "khóc", là "nước mắt". (0,25 điểm).

c. Đoạn văn tham khảo

GS Phương Lựu cho rằng "Nghệ thuật là lĩnh vực của sự độc đáo"; và chúng ta tin rằng Từ "Khóc" của Gianni Rodari trở nên giá trị phần lớn chính là ở chủ đề mà nó hằng hữu. Truyện ngắn này đã thể hiện mong ước của tác giả về một thế giới tốt đẹp hơn trong tương lai. Chính vì khát khao ấy mà nhà văn đã kể ta nghe về việc những thứ như "khóc", "nước mắt", "song sắt nhà tù", "một chú chó giữ nhà",… được đưa vào viện bảo tàng. Chủ đề tác phẩm còn được tô đậm bởi sự hiếu kì đặc biệt của con người trong tương lai đối với "khóc" và "nước mắt" - những thứ vốn tượng trưng cho sự đau khổ, bất hạnh. Hơn thế, dù đã được lí giải nhưng họ vẫn hoàn toàn không hiểu được thế nào là "khóc", là "nước mắt". L.Leonov từng nói: "Một tác phẩm nghệ thuật đích thực, nhất là tác phẩm ngôn từ, phải là một phát minh về hình thức và khám phá về nội dung". Chúng ta tin tưởng rằng chủ đề sâu sắc, giàu ý nghĩa là một sự khám phá về nội dung, giúp truyện ngắn Từ "Khóc" của Gianni Rodari khắc sâu trong tâm trí người đọc. (221 chữ)

II. Đọc hiểu văn bản nghị luận và viết bài văn nghị luận xã hội

Câu 1.

- Luận điểm của văn bản: vai trò to lớn của trí tưởng tượng.

- Các lí lẽ (rất nhiều phát minh khoa học vĩ đại được chắp cánh từ sự tưởng tượng, rất nhiều nhà khoa học lỗi lạc coi tưởng tượng là điều quan trọng bậc nhất giúp nhân loại có thể vững vàng tiến về phía trước) đã giải thích, làm rõ cho luận điểm trên. (0,5 điểm)

- Các bằng chứng (tưởng tượng về cung Trăng của các dân tộc đã chắp cánh cho Neil Armstrong trở thành người đầu tiên đặt chân lên Mặt Trăng, tưởng tượng về một ngày con người có thể bay lên không trung thôi thúc anh em nhà Wright làm nên một động cơ có thể bay cách mặt đất dẫu chỉ vài trăm mét, những chiếc tàu ngầm hiện đại nhất với những tính năng ưu việt nhất chính thức xuất hiện từ tưởng tượng trong những trang văn cuối thế kỉ 19 của Jules Verne) đã làm tăng sức thuyết phục, độ tin cậy cho luận điểm. (0,5 điểm)

Câu 2.

a. Yêu cầu:

- Đáp ứng yêu cầu về hình thức của bài văn (đầy đủ ba phần Mở bài - Thân bài - Kết bài). (0,25 điểm)

- Xác định đúng vấn đề cần nghị luận: vai trò của trí tưởng tượng. (0,5 điểm)

- Diễn đạt: Đảm bảo chuẩn chính tả, dùng từ, ngữ pháp tiếng Việt, liên kết văn bản. (0,25 điểm)

- Sáng tạo: Thể hiện suy nghĩ sâu sắc về vấn đề nghị luận; có cách diễn đạt mới mẻ. (0,5 điểm)

- Sắp xếp được các ý hợp lí theo bố cục ba phần của bài văn nghị luận.

- Lập luận chặt chẽ, thuyết phục: lí lẽ xác đáng, bằng chứng tiêu biểu, phù hợp, kết hợp chặt chẽ giữa lí lẽ và bằng chứng.

b. Nội dung cần đạt: Sau đây là một số gợi ý

- Giới thiệu vấn đề nghị luận và nêu khái quát quan điểm của cá nhân về vấn đề.

- Triển khai vấn đề nghị luận:

Giải thích vấn đề nghị luận ("trí tưởng tượng" hiểu một cách đơn giản là trong đầu óc chúng ta hình thành nên những suy nghĩ sâu hơn, rộng hơn để có thể sáng tạo cái mới dựa trên cái cũ, là khả năng tạo ra những tình huống hoặc trạng thái độc đáo, ấn tượng mà chưa từng trải nghiệm hay nhìn thấy). (0,5 điểm)

Làm rõ vai trò quan trọng của trí tưởng tượng: là một trong những đặc điểm tối ưu của nhân loại, đánh dấu bước tiến hoá của chúng ta so với loài vật, nói lên trình độ phát triển của con người; khiến suy nghĩ của chúng ta trở nên linh hoạt và sáng tạo; giúp chúng ta tìm được lối thoát trong hoàn cảnh khó khăn; là khởi nguồn cho những khám phá mới, tri thức mới của nhân loại; giúp con người phát triển trí thông minh, óc sáng tạo và khả năng giải quyết vấn đề; …(1,0 điểm)

Mở rộng, trao đổi với quan điểm trái chiều hoặc ý kiến khác để có cái nhìn toàn diện (cần tỉnh táo, cần phân biệt trí tưởng tượng và ảo tưởng vì trí tưởng tượng đem lại sáng tạo và bao điều mới mẻ còn ảo tưởng chỉ khiến chúng ta xa rời thực tế, không mang lại lợi ích thiết thực). (0,5 điểm).

- Khẳng định lại quan điểm cá nhân đã trình bày và rút ra bài học cho bản thân (bản thân học sinh/ mỗi người trẻ cần học hỏi nhiều hơn nữa, luôn ý thức về sự hoàn thiện và phát huy kiến thức có được để sáng tạo cái mới và phải biết tưởng tượng, ước mơ để tạo động lực cho tương lai; cần hiểu trí tưởng tượng phải song hành với tri thức vì thiếu đi một trong hai con người và xã hội loài người sẽ không thể phát triển toàn diện được.). (0,5 điểm)

c. Bài văn tham khảo:

Frank Tyger khẳng định: "Trí tưởng tượng sống động là một trong những người đồng hành tốt nhất". Không chỉ các nghệ sĩ và những nhà khoa học, do đặc trưng sáng tạo trong công việc, mới cần đến năng lực tưởng tượng. Bản thân mỗi người chúng ta đều cần nhận thức đúng về vai trò của trí tưởng tượng, xem điều này như là điểm xuất phát, là yếu tố quan trọng dẫn đến thành công.

"Trí tưởng tượng" hiểu một cách đơn giản là trong đầu óc chúng ta hình thành nên những suy nghĩ sâu hơn, rộng hơn để có thể sáng tạo cái mới dựa trên cái cũ. Điều này cũng được thể hiện qua khả năng tạo ra những tình huống hoặc trạng thái độc đáo, ấn tượng mà chưa từng trải nghiệm hay nhìn thấy.

Có thể khẳng định trí tưởng tượng là một trong những đặc điểm tối ưu của nhân loại, đánh dấu bước tiến hoá vượt trội và nói lên trình độ phát triển của con người. Trí tưởng tượng mang lại nhiều lợi ích to lớn cho chúng ta, nó cho phép ta hình dung ra kết quả cuối cùng dể từ đó có thể làm nên nhiều điều kì diệu. Jack Nicklaus, một tay golf nổi tiếng thế giới đã từng tiết lộ ông thường hình dung trước quả bóng đang nằm ở vị trí nơi ông muốn nó kết thúc, sau đó ông tưởng tượng ra đường đi của nó và cả cái cách nó tiếp đất như thế nào; cuối cùng ông làm y như thế và đã thành công. Ngày nay, trước sự phát triển như vũ bão của khoa học công nghệ, mọi thứ đều có thể biến đổi rất nhanh. Nếu thiếu tưởng tượng, con người chỉ có thể lặp lại lối mòn, theo thói quen và những cách có sẵn. Do đó trí tưởng tượng còn là khởi nguồn cho những khám phá mới, tri thức mới của nhân loại. Chẳng hạn như Mendeleev từng phát hiện bảng hệ thống tuần hoàn trong một giấc mơ, Einstein đi đến những kết luận về không gian và thời gian bằng cách tưởng tượng chính mình bị phóng ra giữa các hành tinh và ông bay theo ánh trăng đi khắp nơi. Những bằng chứng trên đã cho thấy trí tưởng tượng giúp ta phát triển trí thông minh, óc sáng tạo và khả năng giải quyết vấn đề.

Jean Jacques Rousseau đưa ra một ý kiến, vừa khuyến khích nhưng cũng vừa cảnh báo chúng ta về trí tưởng tượng: "Thế giới hiện thực có giới hạn; thế giới tưởng tượng là vô hạn". Chính vì sự vô hạn của nó mà chúng ta cần tỉnh táo, cần phân biệt trí tưởng tượng và ảo tưởng. Khác với trí tưởng tượng đem lại sáng tạo và bao điều mới mẻ, ảo tưởng là những suy nghĩ viển vông, xa rời thực tế, không mang lại lợi ích thiết thực.

Từ đó, chúng ta cần hiểu rằng trí tưởng tượng cần song hành với tri thức vì thiếu đi một trong hai con người sẽ không thể phát triển toàn diện được. Không cực đoan như Anatole France khi cho rằng "Tưởng tượng là tất cả, hiểu biết chưa là gì cả", Thomas Carlyle đã khẳng định: "Trí tưởng tượng nghèo nàn khi phải chia tay cùng nhận thức". Vì vậy chúng ta cần phải học hỏi nhiều hơn nữa để giúp ích cho bản thân, gia đình và xã hội, phải luôn ý thức về sự hoàn thiện và phát huy kiến thức có được để sáng tạo cái mới, trong học tập và trong công việc.

William Arthur Ward từng khuyên: "Nếu bạn có thể tưởng tượng, bạn có thể đạt được nó. Nếu bạn có thể ước mơ, bạn có thể trở thành nó." Vì thế, chúng ta hãy để trí tưởng tượng chắp cánh cho ước mơ của bản thân. Bên cạnh đó, mỗi người phải biết ước mơ để tạo động lực cho tương lai, phải biết hành động để hiện thực hóa trí tưởng tượng và phát huy khả năng sáng tạo để khẳng định chân giá trị của cá nhân. (713 chữ)

NGUYỄN PHƯỚC BẢO KHÔI (Giảng viên khoa Ngữ văn, Trường đại học Sư phạm TP.HCM)