Chuyên đề: Tự hào Việt Nam trong trái tim người trẻ - Kỳ 1: Quảng bá nét đẹp Việt Nam bằng dự án sáng tạo

Từ việc hay đọc thơ văn xưa, chủ yếu là thơ văn Trung đại Việt Nam, bạn Nguyễn Thuỳ Dung (người sáng lập Ngày ngày viết chữ - phụ trách nội dung dự án Cổ mỹ từ) đã phát hiện trong kho tàng tiếng Việt có rất nhiều từ ngữ nên thơ, có ý nghĩa đẹp nhưng hiện ít người dùng và cũng dần trở nên khó hiểu với nhiều người.

"Mình đã gom những từ như thế vào một album có tên là "Cổ mỹ từ" và đến bạn đọc khắp nơi thông qua fanpage, website Ngày ngày viết chữ.

Được sự đón nhận nhiệt tình của mọi người, mình và các thành viên khác trong team quyết định "nâng cấp" nội dung, hình thức từ album hình online thành phiên bản sách tranh" - Thuỳ Dung chia sẻ ý tưởng khởi xướng dự án.

58 từ trong quyển sách được các bạn trẻ chọn lọc trong nhiều tác phẩm thơ văn Việt Nam xưa. Chẳng hạn, "duật vân" (mây ba sắc, tượng trưng cho điềm lành) trong bài thơ Tây trình lữ muộn của Phan Huy Ích).

Hay như "thiên chương" (những điều rực rỡ, đẹp đẽ như trăng sao trên trời) trong Chinh phụ ngâm khúc của Đặng Trần Côn.

Rồi "yên cảnh" (cảnh đẹp có mây khói, cảnh ở ẩn) trong bài thơ Sơn Thủy độ của Nguyễn Văn Siêu...

Một số từ được chọn để giới thiệu với bạn đọc còn vì câu chuyện, điển tích thú vị đằng sau.

Như "hồng quân" là từ chỉ ông trời hay sự chuyển vần của tạo hoá, bao gồm hai từ "hồng" nghĩa là to lớn và "quân" là cái bàn xoay gốm.

Người xưa quan niệm bàn xoay gốm là một vật chế tạo rất khéo léo và ông trời là một người to lớn đã chế tạo ra vạn vật một cách khéo léo.

Hay "đồng song" có nghĩa đen là cùng một khung cửa sổ, nhưng hay được dùng với nghĩa bóng để chỉ bạn học cùng lớp, cùng thầy, học chung với nhau bên một khung cửa sổ.

"Mỗi bức tranh trong sách đều thể hiện rõ nghĩa đen và nghĩa bóng của từ qua hình ảnh cuộc sống đương đại, tạo nét tương phản với các thi văn xưa cũng là rút ngắn khoảng cách giữa độc giả với nội dung.

Đặc biệt, nội dung xuyên suốt cuốn sách được dẫn dắt bởi hai nhân vật chính là chị tác giả và chim chìa vôi, giúp kết nối giữa những từ diễn tả cảnh vật thiên nhiên với những từ diễn tả tình cảm và cuộc sống" – Thanh Quỳnh (biên tập viên mỹ thuật của sách) cho biết.

Bên cạnh nội dung, nhóm còn đầu tư rất nhiều cho phần hình thức, bìa gồm hai phần được thiết kế khác nhau.

Bìa áo bọc ngoài là khung cảnh thời khắc vàng của hoàng hôn, được lấy cảm hứng từ câu "Ngẩng trông xem vẻ thiên chương thẫn thờ" (Chinh phụ ngâm khúc).

Đối lập với hình ảnh bìa áo, bìa trong diễn tả khung cảnh bình minh đầy sức sống bắt đầu từ hiên nhà đem đến nhiều cung bậc cảm xúc cho người đọc.

Khi kết hợp cả hai, bìa áo và bìa trong tạo thành bức tranh hoàn chỉnh của một ngày - có sáng và tối, nóng và lạnh, ngày và đêm.

Đó cũng là ngụ ý của biên tập viên và họa sĩ: mỗi ngày tuy lặp đi lặp lại đều đặn nhưng giữa hai buổi bình minh và hoàng hôn luôn là những khoảnh khắc đầy bất ngờ, không biết trước được.

Cũng như ngôn ngữ - tuy mọi người đều có thể đọc, hiểu, nhưng mỗi cá nhân lại có những cảm nhận, cách hiểu rất riêng. Càng lần giở về những từ xưa chúng ta lại càng ngộ ra nhiều điều thú vị và để ý hơn trong cách dùng ngôn ngữ ở hiện tại.

Cổ mỹ từ cũng gây thích thú ở cách thành phẩm khi phần gáy sách để trần, không đóng dán kín như các cuốn sách khác trên thị trường mà để lộ đường may chỉ ở gáy.

Điều này nhằm tạo cảm giác hoài cổ cho độc giả. Việc thiết kế gáy trần còn giúp bạn tha hồ bung mở, thuận tiện để đọc, tra cứu từ ngữ nhanh khi cần thiết cũng như thưởng thức trọn vẹn những minh họa tỉ mỉ trong sách.

Chính sự đầu tư chỉn chu của cả team mà cuốn sách Cổ mỹ từ đã được nhiều bạn trẻ đón đọc.

Không chỉ làm quà tặng như một cuốn sách tranh xinh đẹp, các bạn teen còn xem đây là một tài liệu tham khảo với góc nhìn rất mới, rất trẻ và gợi nhiều cảm hứng tìm tòi, học hỏi về sự giàu đẹp của tiếng Việt trong văn chương cũng như lời ăn tiếng nói hằng ngày.

"Ba mình từng là một đầu bếp khi gia đình sinh sống ở nước ngoài. Sau khi về nước, mình lại sống trong môi trường mà mọi người xung quanh đều nấu ăn rất ngon, được thưởng thức nhiều món đặc sản quê từ nhỏ đã khơi dậy trong mình một tình yêu to lớn với ẩm thực.

Cùng với việc di chuyển và nhiều lần thay đổi nơi ở, mình đã có cơ hội thưởng thức các món ăn ba miền Bắc – Trung – Nam. Qua đó, mình tìm hiểu nhiều hơn về văn hoá, khẩu vị của từng vùng đất và càng yêu hơn món ăn Việt Nam.

Và khi nghe chị Phương Thảo rủ rê tham gia thực hiện bộ thẻ thông điệp về chủ đề ẩm thực Việt Nam, mình liền đồng ý ngay" – Hannie Phạm (người đồng sáng lập dự án The Mam Tarot) chia sẻ về ý tưởng thực hiện dự án.

"Ở bộ thẻ The Mam Tarot, tụi mình sẽ giới thiệu những món ăn, thức uống từ xưa đến nay, từ món ăn chính đến món ăn vặt được bày bán trong hàng quán hay lề đường như: phở, bánh giò, cơm tấm, bánh mì… nhằm thể hiện sự phong phú, đa dạng của nền ẩm thực Việt Nam" - bạn Phương Thảo (người đồng sáng lập dự án The Mam Tarot) giới thiệu.

Trong quá trình thực hiện nội dung, Phương Thảo và Hannie Phạm càng cảm thấy thú vị hơn khi tìm hiểu sâu hơn về mỗi món ăn.

Bởi từng món ăn của Việt Nam đều có những câu chuyện riêng, gắn liền với văn hoá, phong tục, địa danh hoặc một giai đoạn nào đó của lịch sử Việt Nam.

Chẳng hạn như món bánh chưng bánh giầy có trong sự tích Lang Liêu và hiện là món ăn không thể thiếu trong dịp tết Nguyên Đán, Giỗ tổ Hùng Vương. Hay nhắc đến rượu nho là nghĩ đến ngay vùng đất Ninh Thuận vốn được mệnh danh là "thủ phủ nho" của Việt Nam...

Thú vị hơn khi các món ăn vặt: trà chanh, bánh tráng trộn, trà sữa, bún đậu mắm tôm… cũng được giới thiệu trong bộ thẻ thông điệp và được teen chấm "10 điểm không có nhưng" cho sự nhanh nhạy trong việc cập nhật xu hướng ẩm thực mới.

Bên cạnh các thông tin về nguồn gốc, nguyên liệu, hương vị…, nhóm còn trích dẫn các tác phẩm văn thơ có nhắc đến món ăn đó để nội dung trở nên mềm mại, nhiều cảm xúc hơn.

Khi nói đến món phở, các bạn ấy đã dẫn hai câu thơ: "Bát phở thơm ngon nhớ cố hương / Đem chuông đi đánh khắp muôn phương" trong bài Bát phở Việt Nam của nhà thơ Mai Xuân Thanh.

Đặc biệt, mỗi món ăn còn được nhóm gửi gắm vào đó một thông điệp ý nghĩa trong cuộc sống giúp cho bộ thẻ càng trở nên gần gũi hơn với các bạn trẻ.

"Thay cho mô-típ hình chữ nhật thường thấy của bộ thẻ Tarot, tụi mình đã thiết kế mới theo dạng bo tròn giống chiếc mâm đựng dĩa/ tô đồ ăn trên đó để gợi cảm giác chân thực hơn cho độc giả" – Phương Thảo bật mí.

Riêng trong cuốn sách giải nghĩa thông điệp đi kèm bộ thẻ sẽ có thêm chú thỏ rất dễ thương, đóng vai hướng dẫn viên giới thiệu các món ăn Việt Nam giúp nội dung trở nên xuyên suốt và gắn kết với nhau.

Dự án còn có sự tham gia của hoạ sĩ trẻ Lê Rin giữ vai trò vẽ minh hoạ các món ăn.

"Bên cạnh những hình minh họa được chọn lọc từ các cuốn sách Việt Nam miền ngon và Việt Nam dọc miền du ký (do nhà sách Thái Hà xuất bản), mình cũng có vẽ thêm nhiều bức tranh mới.

Phần thiết kế thì đã có các bạn trong đội ngũ đảm nhận và mình hoàn toàn yêu thích hình dáng độc đáo của những tấm thẻ này" – Lê Rin chia sẻ.

Bằng kỹ năng vẽ màu nước điêu luyện, Lê Rin đã thổi hồn vào các bức tranh giúp món ăn Việt Nam hiện lên một cách chân thực, sinh động và hấp dẫn hơn.

Đầu tháng 9 vừa qua, nhóm đã gửi bộ thẻ thông điệp The Mam Tarot tham gia cuộc thi Cartomancy Exhibition Challenge Vietnam Winner 2023.

"Sau khi đoạt giải thưởng, dự án sẽ được quảng bá và triển lãm ở các sự kiện Tarot trong khu vực Đông Nam Á, hợp tác sản xuất và phát hành với các đối tác nước ngoài, được phỏng vấn và giới thiệu trên các tạp chí uy tín…

Và mình nghĩ đây là cách giới thiệu nét đẹp và sự phong phú của nền ẩm thực Việt Nam đến bạn bè quốc tế một cách hiệu quả nhất mà nhóm có thể thực hiện trong khả năng của mình" - Thảo cho biết.

Cécile Ngọc Sương Perdu đã sớm có tình yêu với miền Tây sông nước. "Hồi còn trẻ, trong lúc thực tập tại một thư viện của người Việt ở Paris, ba mình đã học tiếng Việt và đọc những cuốn sách nói về văn hoá, con người Việt Nam.

Và sau khi tốt nghiệp đại học, ba đã không chọn ở lại Paris để làm việc như bao người bạn cùng lớp mà đã quyết định xách vali sang Việt Nam sinh sống, lập gia đình.

Ba mẹ đã chọn mua vỏ con tàu vận tải, cải tạo lại thành tàu du lịch để được cùng du khách ngày ngày chu du khám phá vùng đất này suốt gần 30 năm qua.

Nhờ đó mà tình yêu của mình dành cho vùng đất này cũng ngày càng sâu đậm hơn qua từng ngày, tính từ lúc mình mới 2 tuổi cho đến nay" – cô gái mang hai dòng máu Pháp - Việt kể.

Không chọn cách lan toả tình yêu vùng đất này qua hình thức du lịch giống như công việc ba mẹ đang làm, Sương chọn cho mình lối đi khác phù hợp với sở thích và khả năng của bản thân, đó là mở studio sáng tạo nghệ thuật tên là Lộn Xộn để thiết kế các ấn phẩm zine.

Zine là một thành tố trong từ magazine (tạp chí), có thể hiểu nôm na là ấn phẩm độc lập, thường được in với số lượng giới hạn, mang tính chất thủ công, kết hợp nhiều chất liệu, phương pháp sáng tạo khác nhau.

Do mang tính thể nghiệm cao nên mỗi zine đều có kích thước, hình dạng và cách xếp trang khác nhau nhằm đem đến nhiều cảm xúc cho người đọc.

Hiện Sương và bạn bè đã thực hiện 4 cuốn zine gồm: Mekong mê không, Bún miền Tây, Con mắt miền Tây, Tui nghe miền Tây nói dzậy nè. Mỗi zine sẽ nói về một khía cạnh của văn hoá, phong tục và con người ở vùng đất phù sa này.

Chẳng hạn trong cuốn Bún miền Tây, bạn sẽ được tìm hiểu những món bún nổi tiếng không thể bỏ qua khi đi du lịch miền Tây như: bún suông, bún gỏi dà, bún bì, bún nhâm, bún mắm…

Còn trong cuốn Con mắt miền Tây, bạn sẽ biết thêm cấu trúc của một chiếc ghe, tục vẽ mắt cho ghe, lễ cầu phong – tống phong - tống ôn, cách phân biệt ghe đục với ghe ngo, vỏ lãi…

Những bạn nào chưa quen nghe giọng miền Tây thì nên đọc ngay cuốn từ điển thu nhỏ Tui nghe miền Tây nói dzậy nè, gồm những từ, câu nói dân dã trong đời sống hằng ngày được Sương sưu tầm và giải thích như: "mần" là làm, "mình ên" là một mình, "rốp rẻng" là nhanh lên…

Ngoài ra, bạn cũng có thể bỏ túi bản đồ du lịch rong chơi miền tây Mekong mê không để không bỏ lỡ những di tích, thắng cảnh, làng nghề nổi tiếng ở mỗi tỉnh như: làng chiếu Định Yên (Đồng Tháp), làng đóng ghe Phụng Hiệp (Hậu Giang), sân chim Vàm Hồ (Bến Tre), Ao Bà Om (Trà Vinh), nhà trăm cột (Long An)… trong chuyến vi vu của mình.

Bên cạnh nội dung phong phú, phản ánh chân thực đời sống dân dã miền Tây sông nước, các cuốn zine này còn ghi điểm cộng nhờ vào phong cách thiết kế trẻ trung, hiện đại.

Nhóm còn áp dụng kỹ thuật in Risograph vốn rất phổ biến trên thế giới nhưng còn khá mới ở Việt Nam, kết hợp với cách xếp trang độc đáo, khi thì gấp vào, lật ra, thậm chí lộn ngược từ trong ra ngoài mới có thể đọc thông tin… được mọi người ủng hộ nhiệt tình.

"Không chỉ xuất hiện ở hội chợ nghệ thuật trong nước, các cuốn zine của Lộn Xộn Studio còn có phiên bản tiếng Anh và đã theo chân du khách đến các nước Anh, Úc, Pháp, Mỹ… Nhờ đó mà nét đẹp của miền tây nói riêng, Việt Nam nói chung được bạn bè quốc tế biết đến nhiều hơn" – Sương cho biết.

------------------------------

Kỳ 2: Có sức trẻ, khó khăn nào cũng vượt qua