Nghe nhà văn Hồ Huy Sơn bật mí: Từ tên riêng biến thành từ chung

* Chào anh Hồ Huy Sơn, không biết ý tưởng thực hiện cuốn sách Từ những tên riêng đến từ đâu nhỉ?

- Từ những tên riêng được ra đời là sự hội tụ của nhiều yếu tố. Đầu tiên là lòng biết ơn với tiếng Việt, khi tiếng Việt đã và đang nuôi sống tôi theo cả nghĩa đen lẫn nghĩa bóng. 

Và tôi cũng muốn viết cuốn sách này cho chính mình nữa, bởi bản thân tôi từng có lần mắc phải sai sót khi không viết hoa Mạnh Thường Quân.

Vậy nên, cuốn sách sẽ là “bảo bối” của riêng mình, để những lúc quên hoặc còn băn khoăn về một tên riêng nào đó, tôi sẽ mở cuốn sách này ra để đối chiếu.

Sau cùng, tôi muốn viết ra cuốn sách này, để dành tặng đến các bạn nhỏ. Bởi có thể, giống như tôi trước đây, sẽ có nhiều bạn sử dụng như một thói quen mà chưa rõ nguồn gốc của những tên riêng.

Thông qua cuốn sách nhỏ này, giúp các bạn hiểu đúng để dùng đúng. Tôi hy vọng sẽ cùng các bạn có một cuộc khám phá, để thấy tiếng Việt của chúng ta giàu đẹp và thú vị biết chừng nào!

* Trong cuốn sách này có tất cả bao nhiêu mục từ và từ nào khiến anh ấn tượng nhất?

- Cuốn sách tập hợp 50 mục từ tên riêng, có những cái tên người thật việc thật như Mạnh Thường Quân, Trương Phi, Lưu Linh...; có tên bước ra từ trang sách như Cụ Khốt, Tú Bà, AQ...; có tên lấy từ tích truyện dân gian như Cuội, nàng Bân, Thị Kính…

Hay có tên là các địa danh như Hóc Bà Tó, Chắc Cà Đao, Hợp Phố… Đây là những cái tên đã quen thuộc với mọi người vì được sử dụng trong lời ăn tiếng nói hằng ngày hay trong các văn bản.

Nhưng có một từ mà tôi thấy vừa bất ngờ vừa thú vị là cầu Ba Cẳng. Đây là cây cầu do người Pháp xây dựng hồi đầu thế kỷ 20 ở Sài Gòn - Chợ Lớn. Đến năm 1990, cầu bị sập và bị xóa sổ từ đó. Và nay thì tên cầu cùng cụm từ “Dân chơi cầu Ba Cẳng” có lẽ đã không còn nhiều người biết.

Tôi may mắn tìm thấy dữ liệu này trong cuốn sách Lắt léo tiếng Việt của nhà thơ Lê Minh Quốc, nhưng trong sách không có nhiều thông tin về cầu Ba Cẳng, nên sau đó tôi dành thời gian tìm kiếm, đọc và biên soạn. Dù không còn phổ biến nhưng may mắn là tôi cũng tìm được một số bài viết rải rác trên mạng.

* Mỗi từ đều có tranh minh họa riêng rất đẹp và ấn tượng. Chắc anh phải làm việc, trao đổi rất nhiều với các họa sĩ nhỉ?

- Thật ra là ngược lại thì đúng hơn (cười lớn). Là tác giả, tôi chỉ tập trung lo phần nội dung. Quả thực, Từ những tên riêng là cuốn sách mà tôi cảm thấy áp lực nhất từ trước tới nay.

Áp lực vì đây là cuốn sách về ngôn ngữ, về tiếng Việt; mặc dù không phải sách nghiên cứu hay mang tính hàn lâm gì, nhưng liên quan đến tiếng Việt, tôi muốn hạn chế cao những những sai sót có thể xảy ra. 

Chính vì vậy, tôi và biên tập viên Nhà xuất bản Kim Đồng đã phải trao đổi với nhau rất nhiều lần trước khi tạm gọi là yên tâm nhất về bản thảo, rồi mới chuyển đi in.

Tận đến khi nhận bản bon, tôi mới biết là cuốn sách của mình có tới 4 họa sĩ cùng minh họa là Tất Sỹ, Mạnh Hùng, Trần Huy và Nguyễn Đức Huy. Dù không được làm việc, trao đổi với các bạn họa sĩ, nhưng khi xem những bức tranh mà các bạn thể hiện cho 50 mục từ, tôi cảm thấy bất ngờ và vui.

Những bức tranh dễ thương và sinh động, đã thổi hồn cho những con chữ của tôi, khiến trang sách trở nên cuốn hút và có hồn hơn rất nhiều! Nhân tiện, tôi cũng xin được gửi lời cảm ơn tới 4 bạn họa sĩ đã tham gia cùng tôi trong cuốn sách lần này!

* Sau Từ những tên riêng sẽ đến chủ đề gì?

- Như đã chia sẻ, ngoài Từ những tên riêng tôi còn 4 chủ đề nữa. Tuy nhiên, cụ thể những chủ đề gì, tôi xin phép được “bí mật”, nói trước sợ… mất thiêng (cười). 

Chỉ xin tiết lộ, đó tiếp tục là những cuộc khám phá đầy thú vị về tiếng Việt, để các bạn nhỏ thấy được tiếng nước mình không chỉ giàu có mà còn rất hay ho!

* Cảm ơn anh đã chia sẻ!

Cười giòn với ca dao... gen Z

Bằng rất nhiều tình cảm dành cho văn học, đặc biệt văn học dân gian và văn học hiện thực phê phán, cô bạn Vũ Ngọc Ngân Giang - chủ nhân kênh TikTok Cừu Văn Vở với 200.000 người theo dõi và các clip triệu view, đã chọn làm mới các giá trị cũ trong thơ của mình để phù hợp với thời đại.

Và cuốn sách nhỏ Ca dao ngày nảy ngày nay dần được thành hình với những câu thơ mang đậm phong cách “Cừu”: kết hợp giữa truyền thống và hiện đại; vừa sâu cay, thâm thuý, mang âm hưởng dân gian, vừa bắt trend, hài hước.

Tác giả đã rất khéo léo khi mượn chất liệu ca dao truyền thống để “cà khịa” vui những chủ đề nóng hổi trong xã hội.

Cuốn sách được chia thành năm phần tương ứng với 5 vị: Ngọt - Chua - Cay - Mặn - Đắng. Đây đều là những “mùi vị” mà một người sẽ phải nếm trải không ít thì nhiều trong đời.

Do đó, khi đọc Ca dao ngày nảy ngày nay, bạn sẽ sẽ tìm thấy hình ảnh của chính mình, gật gù, tấm tắc vì tác giả sao mà nói đúng quá đó!