Quá lệ thuộc vào mạng xã hội, làm thế nào để cai?

Thức dậy là mở điện thoại

Đến giờ đi học mà N.Lâm (lớp 7 Trường THCS Lê Quý Đôn, TP.HCM) cứ cầm điện thoại bấm bấm. Mẹ dắt xe ra khỏi nhà, bạn lại gọi với theo: "Con ra ngay" và mắt vẫn cứ dán vào màn hình. Mẹ nói nghiện mạng xã hội mà bạn cứ chối đây đẩy: "Có đâu mẹ!".

Không chỉ N.Lâm mà còn nhiều bạn khác cũng thức dậy là mở điện thoại. Bạn T.Quốc (lớp 9 Trường THCS Linh Đông, TP.HCM) thú thật không ít lần bạn chỉ định lướt mạng chút xíu nhưng cứ xem hết clip này đến clip khác, bạn bị cuốn theo lúc nào không hay. Vì vậy, điện thoại của bạn hay hết pin. Để không bị lỡ nhịp với bạn bè, T.Quốc hay mang theo sạc dự phòng bên cạnh.

Quen dùng điện thoại lướt “top top” nên khi trường hạn chế sử dụng điện thoại trong giờ học, bạn N.Hoàng (lớp 9 Trường THCS Lê Quý Đôn, TP.HCM) cảm thấy bứt rứt, khó chịu.

Chỉ cần trống điểm hết giờ hay lúc chờ mẹ đến đón, bạn tranh thủ mở điện thoại xem clip mình mới đăng mạng xã hội bao nhiêu view, ai comment gì… Tối đến, bạn định xem điện thoại 30 phút mà có khi 2-3 tiếng không dứt ra được.

Bạn thấy những trường hợp này giống bạn trong đó không? Nếu có thì có lẽ mạng xã hội đang chiếm quá nhiều thời gian và năng lượng của bạn rồi đấy.

Dấu hiệu nghiện mạng xã hội

Không phải cứ online suốt 24 giờ mới gọi là “nghiện” đâu! Nếu bạn gặp nhiều hơn 3 trong số những dấu hiệu sau đây, có lẽ bạn đã bị mạng xã hội chi phối rồi:

• Mỗi sáng thức dậy, việc đầu tiên là mở điện thoại.

• Cứ vài phút lại cầm máy xem thông báo mới.

• Vừa học vừa phải “check” tin nhắn vì sợ bỏ lỡ chuyện gì.

• Dễ cáu khi mạng chậm hoặc bị ba mẹ thu điện thoại.

• Cảm thấy bứt rứt, “thiếu thiếu cái gì” nếu không lướt mạng.

Các chuyên gia tâm lý cho biết: khi não liên tục nhận thông báo, tin mới, clip ngắn... nó quen với việc được kích thích liên tục, nên nếu ngừng lại, ta thấy bồn chồn, trống rỗng y hệt khi “thiếu liều dopamin”.

Nghiện mạng gây hại như thế nào?

Khi dùng điện thoại quá nhiều, não luôn trong trạng thái kích thích, khiến bạn khó ngủ, khó tập trung và dễ mệt mỏi. Một số ảnh hưởng phổ biến là:

1. Mất ngủ, mỏi mắt

Ánh sáng xanh từ màn hình điện thoại làm rối loạn đồng hồ sinh học, khiến bạn khó ngủ, ngủ muộn, sáng dậy mệt rã rời. Cộng thêm tư thế cúi nhìn lâu khiến đau cổ, mỏi vai, nhức mắt.

2. Học không vô đầu

Não không thể tập trung khi cứ vài phút lại bị “gián đoạn” bởi tin nhắn, clip, thông báo. Bạn có thể đọc cả trang sách mà chẳng nhớ dòng nào!

3. Tụt mood, dễ so sánh

Lướt mạng thấy bạn khác điểm cao, đi chơi, có ảnh đẹp… bạn dễ thấy mình “chán đời”. Nhưng đừng quên: mạng xã hội chỉ là phần nổi của tảng băng - ai cũng chọn đăng điều tốt nhất thôi.

Làm sao để "giải độc" mạng xã hội

Bạn không cần xóa hết app đâu, chỉ cần dùng mạng một cách tỉnh táo và có giới hạn. Dưới đây là vài “mẹo sinh tồn online” mà Gen Alpha nên thử:

1. Giới hạn thời gian online

• Đặt báo thức hoặc hẹn giờ: chỉ dùng mạng 30 phút buổi sáng, 30 phút buổi tối.

• Khi chuông reo, dừng ngay, đừng “nán lại chút xíu”!

• Bật chế độ “Không làm phiền” khi học.

• Dùng tính năng “Screen Time” hoặc “Digital Wellbeing” để theo dõi thời gian dùng điện thoại.

2. Dọn dẹp “ngôi nhà ảo”

• Unfollow những tài khoản khiến bạn căng thẳng, lo âu, suy nghĩ tiêu cực.

• Theo dõi những trang lan tỏa năng lượng tích cực, học hỏi, sáng tạo.

• Thỉnh thoảng “detox mạng”: tạm ngưng dùng một ngày bạn sẽ thấy đầu óc nhẹ hẳn!

3. Kết nối thật nhiều hơn kết nối ảo

• Thay vì chat nhóm, hãy rủ nhau ra công viên, chơi thể thao hoặc đơn giản là “tám” chuyện ngoài trời.

• Dành một buổi/tuần “không mạng xã hội” để cảm nhận thế giới thật xung quanh.

• Dành thời gian cho sở thích cá nhân: đọc truyện, vẽ, chụp ảnh, làm đồ thủ công…

• Trò chuyện trực tiếp với người thân - điều này giúp bạn vui và bình an hơn nhiều!

Làm chủ mạng xã hội - đừng để mạng "lái" bạn

Mạng xã hội giúp bạn kết nối, học hỏi, lan tỏa điều tốt đẹp. Nhưng nếu dùng không kiểm soát, nó sẽ “nuốt chửng” thời gian, giấc ngủ và cả niềm vui sống của bạn.

Hãy nhớ: bạn là người cầm điện thoại - đừng để điện thoại điều khiển bạn.

Chỉ chọn nội dung tích cực và dành thời gian cho thế giới thật. Đôi khi một buổi trà sữa, một vòng xe đạp quanh hồ hay nụ cười của bạn thân còn đáng giá hơn ngàn lượt like đấy!

Mà nè, bạn nên tập đối đầu thử thách từ những việc nhỏ. Nhờ rèn bản lĩnh ngay từ thời học sinh, sau này lớn lên, bạn sẽ có bản lĩnh vượt qua trở ngại, khó khăn và dễ đi đến thành công. Mạng xã hội, điện thoại giống như “bài tập” để bạn thực hành bản lĩnh của bạn vậy đó! Cố gắng chiến thắng nó nha!

LÊ VI và Ths. NGUYỄN HẢI ANH (Chuyên gia về bảo vệ trẻ em, Viện Nghiên cứu và Chăm sóc Sức khỏe Tinh thần Học đường)