Điều gì xảy ra khi bạn quá phụ thuộc vào AI trong học tập?

Và chỉ vài giây sau, đáp án hiện ra rõ rành rành, chi tiết từng bước. Xịn thật, nhưng khoan, có khi nào tụi mình đang trao luôn quyền suy nghĩ cho một con robot vô hình?

Sống phụ thuộc vào AI

Nếu hồi xưa học sinh tụi mình sợ nhất là bị thầy cô gọi lên bảng thì giờ nỗi sợ mới là không có mạng wifi để hỏi AI.

Bạn Phạm Hy Mẫn (lớp 9, Trường THCS Lam Sơn, phường Bình Phú, TP.HCM) kể: “Một lần mình bí bài toán hình học, nhập vào AI, chỉ chớp mắt đã có lời giải cực dài. Lúc đầu mình thấy đã quá, nhưng khi thầy hỏi lại trên lớp mình ú ớ chẳng biết giải thích ra sao”.

Nhiều bạn khác cũng coi AI như “cứu cánh”. Với khối lượng bài tập lớn mỗi ngày, một công cụ giải nhanh như thế thực sự hấp dẫn. Có bạn dùng để học thêm cách giải mới, nhưng cũng có bạn dần ỷ lại, chép nguyên lời giải.

Bạn Hoàng Xuân Thuyên (lớp 9 Trường THCS Đông Chiêu, phường Dĩ An, TP.HCM) chia sẻ: “Nhiều hôm mệt quá, mình copy luôn đáp án của AI. Nhưng sau vài lần nhận ra đầu óc mình chẳng suy nghĩ gì nữa, thậm chí gặp đề tương tự cũng không biết bắt đầu từ đâu”.

Chuyện không của riêng ai. Một số bạn còn “sống phụ thuộc” vào AI đến mức, nếu không có mạng, coi như chịu thua.

Ranh giới giữa học và chép

Thầy Trần Ngọc Thái (giáo viên bộ môn Toán, Trường THCS Trường Chinh, phường Bảy Hiền, TP.HCM) cảnh báo rằng AI có thể giải nhanh, nhưng nếu học sinh chỉ chép, các bạn sẽ mất đi cơ hội rèn tư duy và sự kiên nhẫn.

Thầy từng nhận ra một bài toán với lời giải dài ngoằng, khác hẳn phong cách thường ngày của học sinh. Khi hỏi thêm, bạn ấy không giải thích nổi từng bước.

Không chỉ ở môn Toán, cô Hàn Yến Loan (giáo viên bộ môn Ngữ văn, Trường THCS Bàn Cờ, phường Bàn Cờ, TP.HCM) cũng thấy “dấu vết AI” trong bài làm. Có lần, cô phát hiện một bài văn mà nhiều bạn trong lớp đều y hệt nhau, giống như copy cùng một bản mẫu.

Cô nhấn mạnh: “Dựa quá nhiều vào AI, các bạn sẽ không rèn được phong cách viết riêng và tư duy sáng tạo”.

AI lợi hay hại?

Thạc sĩ Quản lý Khoa học & Công nghệ Ngô Hữu Thống (Viện trưởng Viện Nghiên cứu Ứng dụng Công nghệ và Phát triển Nhân lực AIIOV) nhấn mạnh: “AI chỉ thật sự hữu ích và phù hợp khi người dùng có kiến thức nền tảng và tư duy phản biện, biết phân tích điểm đúng - sai và lợi - hại.

Nếu chưa có kỹ năng này, học sinh không nên sử dụng AI vì rất dễ bị lệ thuộc và tiếp nhận nhầm thông tin”.

Vậy nên, điều quan trọng không phải là có dùng AI hay không mà là dùng thế nào. 

Nếu tụi mình biết chủ động kiểm soát, AI sẽ thành “trợ lý đắc lực”, còn lệ thuộc thì bị hại ngay!

Bỏ túi 5 lưu ý khi sử dụng AI

Thạc sĩ Ngô Hữu Thống chia sẻ 5 lưu ý quan trọng để tụi mình sử dụng AI thông minh hơn:

1. Đừng tin tuyệt đối, coi chừng “ảo giác hoàn hảo” của AI

AI trả lời nghe “ngọt xớt”, trình bày rõ ràng như đúng hết. Nhưng thật ra nó vẫn có thể sai từ đầu. Nếu mình chưa đủ kiến thức thì rất dễ tin theo và bị thuyết phục. Vì vậy, đừng vội tin tuyệt đối, hãy so sánh với sách vở và nhờ thầy cô kiểm chứng.

2. “Khởi động não” trước khi hỏi AI

Trước khi nhờ AI, hãy tự mình suy nghĩ và thử giải trước đã. Có thể vẽ sơ đồ, ghi vài ý ra giấy hoặc đoán thử cách làm.

Bước này giúp não mình “làm nóng”, tự hình thành ý tưởng. Lúc đó, AI chỉ đóng vai trò như người bạn gợi mở thêm chứ không phải làm thay.

3. Tham khảo, đừng sao chép

Khi AI đưa lời giải, đừng “copy - paste”. Hãy đọc kỹ, hiểu hướng dẫn rồi viết lại bằng lời của mình. Nếu là toán, hãy làm lại từng bước; nếu là văn, hãy viết lại câu chữ theo cách bạn cảm nhận.

4. Dạy AI cách giúp mình

Thay vì hỏi “Giải bài này giúp mình đi”, hãy thử hỏi “Có cách nào giải nhanh hơn không?” hoặc “Tại sao bước này lại làm như vậy?”.

Cách hỏi này sẽ khiến bạn hiểu sâu hơn và AI trở thành người bạn đồng hành chứ không phải máy chép.

5. Học để hiểu, chứ không chỉ để làm xong

Mục đích của việc học không phải để hoàn thành bài tập, mà để thật sự hiểu và có kiến thức. Sau khi tham khảo AI, hãy thử làm lại từ đầu hoặc giải một bài tương tự mà không nhìn lời giải. Như vậy tụi mình sẽ hiểu sâu, nhớ lâu và tránh kiểu “làm xong quên ngay”.

AI gợi ý rồi mình làm gì tiếp?

Câu hỏi “Có nên dùng AI để làm bài tập?” không có câu trả lời đúng - sai tuyệt đối. AI không phải kẻ xấu và cũng không quyết định chuyện tụi mình học tốt hay không. Chính cách bạn sử dụng mới quyết định được điều đấy.

Vậy, bạn muốn AI là “máy làm hộ” hay “người bạn thông minh” giúp tư duy? Quyết định nằm trong tay bạn!