Phục dựng ký ức giữ lại những giấc mơ thanh xuân

Câu hỏi tưởng chừng nhỏ ấy lại là điểm khởi đầu cho hành trình đầy xúc động của anh Khuất Văn Hoàng (sinh năm 2003, sống tại Hà Nội).

Với anh, lịch sử không chỉ nằm trong sách mà còn sống trong từng gương mặt mờ nhòa theo năm tháng của những người từng chiến đấu, hy sinh và mang theo ước mơ dang dở. Phục dựng di ảnh liệt sĩ chính là cách anh chọn để níu giữ phần ký ức ấy.

Khi một tấm ảnh mớ trở thành sự khởi đầu

Năm 2021, giữa lúc cả nước giãn cách vì dịch COVID-19, anh Hoàng (khi ấy là sinh viên ngành thiết kế đồ họa) bắt đầu nhận phục dựng ảnh thờ cho các gia đình có người thân mới mất. Một tối, anh nhận được lời nhắn: “Bức ảnh liệt sĩ này mờ lắm cháu ạ. Cháu giúp cô được không?”.

Không đắn đo, anh bắt tay vào làm. Đêm hôm ấy, anh không chỉ phục dựng một gương mặt mà đang lần theo những dấu vết thời gian để gọi một con người từng thật sự sống trở về, một người lính đã ngã xuống vì đất nước.

Khi anh gửi lại bức ảnh hoàn chỉnh, đầu dây bên kia chỉ có tiếng khóc. Người thân liệt sĩ nghẹn ngào: “Cháu ơi, mấy chục năm rồi, giờ gia đình mới được thấy bác rõ ràng đến vậy”. 

Ký ức ấy cùng những giọt nước mắt của người nhận ảnh, đã trở thành bước ngoặt thầm lặng trong hành trình tri ân của anh.

Mỗi vết xước là một câu chuyện chưa kể

Từ sau lần đó, anh Hoàng gia nhập nhóm Skyline - một nhóm các anh chị đến từ nhiều tỉnh thành, cùng yêu thiết kế đồ họa và cùng chọn một sứ mệnh đặc biệt là phục dựng di ảnh liệt sĩ và trao tặng lại cho thân nhân của liệt sĩ. Đến nay, nhóm đã phục dựng hơn 8.000 bức ảnh.

Ban ngày học và làm việc, ban đêm anh ngồi bên máy tính miệt mài phục dựng. Có đêm chỉ ngủ 2-3 tiếng. Có hôm vừa ngẩng lên, trời đã sáng nhưng chưa bao giờ anh thấy mệt. Bởi với anh, mỗi bức ảnh hoàn chỉnh là một lời chào muộn, một nụ cười trở lại sau nhiều năm xa cách.

Với anh Hoàng, phục dựng một bức ảnh chưa bao giờ là dễ dàng. Phía sau mỗi ánh mắt được làm rõ, mỗi đường nét được phục hồi là nỗi chờ đợi khôn nguôi của những người ở lại.

Có những bức ảnh gần như không còn gì ngoài vài vệt nhòe. Không thể “vẽ đại”, anh và các bạn phải dò từng chi tiết nhỏ nhất từ đường nét mờ trên cổ áo, kiểu tóc, màu quân phục rồi đối chiếu với tư liệu cũ, tra cứu theo từng thời kỳ, thậm chí gọi điện xác minh với thân nhân liệt sĩ.

Có lần, anh tìm về Hải Dương để trao lại bức ảnh đã phục dựng cho mẹ của một liệt sĩ. Suốt mấy chục năm, bà chỉ mong một lần được nhìn rõ con trai. Nhưng khi anh đến nơi, bà vừa mất ba ngày trước đó.

Gió ngoài sân thổi rất khẽ. Người mẹ không còn, bức ảnh không kịp đến tay. Anh đứng trước hiên nhà ôm khung ảnh vào lòng. 

Không ai nói gì, chỉ còn lại khoảng lặng rất sâu trong tim. Và từ lúc đó, anh càng hiểu hơn có những điều, nếu không làm kịp lúc, sẽ mãi là điều chưa trọn.

Và không phải liệt sĩ nào cũng để lại một bức ảnh. Một trong những trường hợp khó nhất, anh Hoàng đã mất hơn 4 tháng chỉ để phục dựng một bức ảnh từ trí nhớ. Không có ảnh gốc, chỉ có những miêu tả vụn vặt từ đồng đội cũ, từ người thân lớn tuổi, từ ký ức đã nhòa đi theo năm tháng.

Anh gọi điện, nhắn tin, chờ đợi. Có người bảo “chắc chú ấy mắt một mí”, người khác nhớ “da ngăm, tóc lượn sóng một bên”. Thậm chí phải đợi đến dịp lễ Tết, con cháu mới về quê hỏi lại ông bà để góp nhặt từng nét quen thuộc của người đã khuất.

Từng đường nét được vẽ nên không phải từ ảnh chụp mà từ tình cảm, từ thương nhớ. Và khi bức chân dung hoàn chỉnh được gửi về, người thân lặng đi hồi lâu rồi bật khóc.

Tình yêu lịch sử bắt đầu từ những điều nhỏ bé

“Biết ơn đời, đời sẽ thương ta” - câu nói anh Hoàng luôn nhắc cũng chính là điều anh đang thực hiện mỗi ngày. Trong số những bức ảnh anh từng làm, có rất nhiều liệt sĩ ra đi khi chỉ mới 17, 18 tuổi - độ tuổi được xem là đẹp nhất. Có người chưa kịp gửi lá thư đầu tiên về nhà. Có người hy sinh khi trong túi áo vẫn giữ tấm ảnh nhỏ của mẹ.

“Tụi anh chỉ mong qua những tấm ảnh được phục dựng, mọi người sẽ hiểu rằng lịch sử không chỉ là những con số trong sách giáo khoa mà là những người thật từng có tên, từng có tuổi trẻ, từng có ước mơ chưa kịp lớn”, anh Hoàng chia sẻ.

Mỗi bức ảnh hoàn chỉnh là một ký ức trở về. Nhưng giữ gìn và kể tiếp những ký ức ấy lại là nhiệm vụ của tụi mình, những người trẻ đang lớn lên giữa thời bình. Chúng ta không sống cùng quá khứ, nhưng có thể lắng nghe, kết nối và viết tiếp những câu chuyện mà người đi trước còn dang dở. Vì tụi mình hôm nay không chỉ là thế hệ biết nhớ mà còn là ký ức của ngày mai.

Lời tri ân không chỉ dành riêng cho tháng 7

Nhóm Skyline vẫn lặng lẽ phục dựng, kết nối và trao gửi từng tấm ảnh đến tận tay thân nhân liệt sĩ. Hành trình của nhóm không chỉ đi qua nghĩa trang, bảo tàng mà còn len lỏi vào từng ngôi nhà, nơi những người mẹ, người vợ vẫn lặng lẽ chờ một hình dung rõ nét về người thân đã khuất.

Nhân kỷ niệm 78 năm Ngày thương binh - liệt sĩ, nhóm Skyline tiếp tục hành trình tri ân tại nhiều địa phương, trong đó có điểm dừng chân đặc biệt tại Nghĩa trang Liệt sĩ Quốc gia Đường 9 (tỉnh Quảng Trị).

Tại đây, nhóm đã phục dựng và trao tặng những bức chân dung liệt sĩ cho thân nhân, thắp hương tưởng niệm và góp mặt trong các chương trình nghệ thuật ý nghĩa.