Người xưa nói gì về phong tục ngày Tết Nguyên đán

MAI TRÚC

Thứ ba, 28/01/2025 14:30 (GMT+7)

Theo sách Việt Nam phong tục của Phan Kế Bính, người Việt có 10 ngày Tết lớn trong năm, nhưng Tết Nguyên đán luôn là ngày Tết quan trọng và được mong chờ nhất.

Theo tác giả Phan Kế Bính - học giả uyên bác sống từ cuối thế kỷ 19 đến những năm đầu thế kỷ 20 - người Việt có tổng cộng 10 ngày Tết gồm: Tết Nguyên đán, Tết Hàn thực, Tết Thanh minh, Tết Đoan ngọ, Tết Trung nguyên, Tết Trung thu, Tết Trùng cửu, Tết Trùng thập, Tết Táo quân và Tết Trừ tịch.

Tết Nguyên đán mang ý nghĩa đặc biệt với các phong tục độc đáo, được giữ gìn qua nhiều thế hệ - "Mồng một đầu năm là Tết Nguyên đán. Tết này ăn to hơn cả tết trong một năm".

Về việc ăn Tết Nguyên đán, theo Phan Kế Bính, "có nhà ăn Tết một hôm, có nhà ăn Tết ba hôm, có nhà ăn đến bảy hôm, nhưng phần nhiều là ăn Tết ba hôm".

Người Việt chuẩn bị trước Tết Nguyên đán: rộn ràng và chu đáo

Trong Việt Nam phong tục viết: "Trước nửa tháng Tết, nhà nào nhà nấy rộn rịp sắm Tết, nào người mua tranh pháo, nào người mua vàng hương mã mùng, đường mứt bánh trái,…

Các thầy đồ nhà quê ra chợ viết câu đối bán. Các người đi buôn bán hoặc đi làm ăn xa xôi, đâu cũng nghỉ việc để về nhà ăn Tết.

Nghi lễ, phong tục chúc Tết và mừng tuổi đầu năm

Cũng theo Việt Nam phong tục, đêm ba mươi, các gia đình bày hương án cúng giao thừa. Phong tục này tượng trưng cho việc tiễn đưa vị thần năm cũ và đón thần năm mới.

Về mâm cỗ cúng, Phan Kế Bính viết: "Sáng mồng một Tết thì làm cỗ cúng Gia Tiên, và cúng cả Thổ Công, Táo Quân, Nghệ Sư,… cỗ bàn to nhỏ thế nào cũng được, nhưng làm sao cũng phải có bánh chưng, cá kho, giò, chả, dưa hành, thịt bò mới ra cỗ ngày Tết. Có nhà dựng hai cây mía cạnh bàn thờ để làm gậy cho ông vải".

Đặc biệt, "Hôm ấy ăn nói phải giữ gìn, sợ nói bậy thì giông đi cả năm. Nhiều nhà nhờ một người phúc hậu dễ tính, sáng sớm đến xông đất, để cho cả năm được bán đắt buôn may".

Người dân cũng kiêng quét rác để tránh mất tài lộc. Quét tước trong nhà phải kiêng không dám hốt rác đổ đi, chỉ vun vào một xó, đợi ba hôm rồi mới đem đổ.

Sau lễ cúng, con cháu chúc Tết ông bà, cha mẹ, nhận tiền mừng tuổi. Người thân, bạn bè thăm viếng nhau, chúc nhau những điều tốt lành. Họ nhâm nhi các món truyền thống như hạt dưa, mứt, rượu, cùng trò chuyện trong không khí sum vầy.

"Anh em, họ hàng, người quen thuộc, đến nhà nhau lạy gia tiên, chúc mừng cho nhau những câu: thăng quan, tiến tước, sinh năm đẻ bảy, vạn sự như ý, buôn bán phát tài,…" (theo Việt Nam phong tục).

Phan Kế Bính (1875 - 1921), hiệu Bưu Văn, là nhà văn, dịch giả và nhà nghiên cứu nổi tiếng của Việt Nam vào đầu thế kỷ 20.

Ông sinh ra tại làng Thụy Khê, huyện Hoàng Long, tỉnh Hà Đông (nay thuộc phố Thụy Khuê, quận Tây Hồ, Hà Nội), trong một gia đình có truyền thống khoa bảng.

Trong suốt sự nghiệp, Phan Kế Bính đã đóng góp không nhỏ vào việc sử dụng chữ quốc ngữ để nghiên cứu, dịch thuật và phổ biến những giá trị văn hóa, văn học cổ điển Việt Nam và Trung Quốc đến độc giả đương thời.

Tác phẩm nổi tiếng nhất của ông - Việt Nam phong tục - là một công trình nghiên cứu đồ sộ về phong tục tập quán của người Việt, từ đời sống hàng ngày đến các lễ nghi văn hóa truyền thống.

Gần một thế kỷ trôi qua, Việt Nam phong tục vẫn được xem là một công trình khảo cứu có giá trị lớn, không chỉ vì sự tỉ mỉ trong nội dung mà còn bởi những quan điểm của Phan Kế Bính vẫn mang tính thời sự trong việc bảo tồn và phát triển văn hóa dân tộc.