Ám ảnh ngoại hình, sạch sẽ quá mức, coi chừng bị OCD!

Nỗi lòng của người bị OCD

M.C (19 tuổi, quận Bình Tân) cho biết mình thuộc team OCD. Bạn mất rất nhiều thời gian chỉ để dọn dẹp nhà cửa, phòng ốc bởi nhìn đâu cũng thấy bụi bẩn.

Có lần, bạn nổi nóng với đứa cháu họ chỉ vì cậu bé tò mò, lỡ tay làm xáo trộn vật dụng trên bàn học, kệ sách của bạn. Dù mẹ cậu bé đã sắp xếp lại nhưng M.C vẫn không ưng ý. Bạn phải sắp xếp mọi thứ theo trật tự như mình mong muốn.

Cũng bởi tính sạch sẽ, trật tự quá mức mà M.C bị bạn bè, người thân cho là khó tính, già trước tuổi. Bản thân M.C cũng biết mình khó tính nhưng không biết làm thế nào để cải thiện. “Mình cảm thấy bứt rứt, khó chịu, không thể tập trung làm việc khác... nếu mọi thứ không ngăn nắp, sạch sẽ theo ý mình” - M.C cho biết.

Ám ảnh bủa vây

Hầu như ai cũng có lúc lo lắng về điều gì đó nhưng nếu lo đến mức ám ảnh như M.C thì coi chừng bạn đã mắc chứng OCD (viết tắt của Obsessive Compulsive Disorder: rối loạn ám ảnh cưỡng chế). Những người bị OCD thường có suy nghĩ ám ảnh và thực hiện các hành vi cưỡng chế để giảm căng thẳng.

Bệnh lý này xuất phát từ những suy nghĩ ám ảnh và hành vi lặp đi lặp lại, gây ra sự hoang mang, lo âu không cần thiết.

Chẳng hạn như cô bạn M.C ở trên, ám ảnh sự ngăn nắp nên lúc nào cũng phải dọn dẹp. Tương tự, những bạn ám ảnh sự sạch sẽ thì sờ đâu cũng thấy vi trùng, và họ đối phó bằng cách rửa tay suốt ngày.

Ám ảnh nhiều vô kể, hay gặp hơn cả là ám ảnh tai họa, dọn dẹp, kiểm tra, con số, ngoại hình... Khi bị ám ảnh, các bạn sẽ tự có hành vi “cưỡng chế” tương ứng như không dám ra đường, dọn dẹp nhà cửa luôn tay, kiểm tra hết mọi thứ mà vẫn không yên tâm, rửa tay không ngừng, tẩn mẩn sắp xếp mọi thứ trật tự, “thề” không soi gương...

Sự ám ảnh quá mức tác động xấu đến sinh hoạt, học tập, vui chơi. Thay vì ngủ sớm, nhiều bạn bị mất ngủ bởi cả tối cứ phải kiểm tra đi kiểm tra lại bài tập đã làm đúng chưa. Nhiều bạn không dám ra đường, không dám đi xe đạp bởi nhìn đâu cũng thấy tai nạn...

Ám ảnh đứng sau chứng sợ xã hội, trầm cảm, cũng là nguyên nhân của nhiều nạn tự tử ở thanh thiếu niên.

Phân biệt giữa âu lo thông thường và ám ảnh

Chúng ta có vô số sự bất an nhưng chưa đến mức ám ảnh. Cần phân biệt giữa âu lo thông thường và ám ảnh để không bị chẩn bệnh và điều trị oan như bệnh rối loạn tâm thần. Quan trọng là sớm nhìn ra những ám ảnh “còn xanh” để ngăn chúng “chín muồi”, trở thành OCD.

Điểm khác nhau mấu chốt là âu lo thông thường sẽ không quá bám riết, dễ thoát ra, không quá kỳ cục, nhất là không gây ảnh hưởng xấu cuộc sống nạn nhân như ám ảnh.

OCD - Vì đâu nên nỗi?

Rối loạn ám ảnh cưỡng chế có ở mọi lứa tuổi, đặc biệt có “cảm tình” với thanh thiếu niên... OCD có thể nhạt dần và khỏi hẳn khi trưởng thành, nhưng phần lớn phải điều trị.

Nguyên do ban đầu được cho là thiếu trải sự đời. Tuy nhiên, OCD hiện được xác nhận là lỗi từ di truyền, dẫn truyền thần kinh (serotoin), stress, môi trường và cả vi khuẩn. Nhiều bạn sau viêm họng liên cầu khuẩn xuất hiện các triệu chứng ám ảnh cưỡng chế.

Như đã nói, rất dễ nhầm lẫn giữa lo âu thông thường và ám ảnh. Thế nên, để chẩn đoán OCD cần phải được thăm khám chuyên môn. Khi đã xác định bị OCD thì bệnh nhân được điều trị như một bệnh rối loạn tâm thần gồm liệu pháp hành vi - nhận thức, thuốc (tái hấp thu serotonin, chống trầm cảm...).

Đối mặt và chống chịu

Liệu pháp hành vi - nhận thức (BCT) là át chủ bài trong chữa chạy rối loạn tâm thần. Trong đó chiêu “đối mặt và đương đầu” hay dùng nhất.

Cụ thể, nếu bạn ám ảnh sự sạch sẽ, bạn có thể tập đương đầu với nó bằng cách ngồi trước một thau quần áo bẩn to đùng. Lúc này, bạn phải tự chống chọi lại hành vi xông tới giặt sạch mớ đồ.

Với những bạn trẻ chớm mắc OCD, hay chỉ mắc bệnh cả lo, có thể có những sáng tạo BCT riêng cho mình. Dù vậy, điều trị OCD ở thanh thiếu niên rất cần sự chung tay của gia đình, nhà trường, bạn bè. Việc coi thường hay chế giễu sẽ khiến OCD nặng thêm, trở thành hết thuốc chữa.