Chuyên đề Làm thế nào để tự học hiệu quả? - Bài 3: Chưa từng học thêm, tốt nghiệp đại học ở tuổi 20

Không học thêm, học trò trường huyện đậu thủ khoa tỉnh

Bạn Mai Hoàng Minh Hiếu (sinh viên năm nhất ngành Sư phạm tiếng Anh, Trường đại học Sư phạm TP.HCM) là thủ khoa kỳ thi tốt nghiệp THPT tỉnh Cà Mau năm 2024. Bạn chưa từng đến lớp học thêm nào trong suốt 3 cấp học.

Thay vì học dồn ép, bạn lên kế hoạch học tập có chọn lọc - mỗi ngày chỉ đặt tối đa 5 mục tiêu cần hoàn thành để tránh bị quá tải.

Với môn tiếng Anh, Hiếu sử dụng phương pháp học lặp lại ngắt quãng (Spaced Repetition), mỗi ngày học 15 - 20 từ vựng mới, ôn lại từ cũ theo chu kỳ tăng dần.

Đối với môn ngữ văn, Hiếu tự tìm hiểu nội dung trước khi đến lớp, đọc sách và tài liệu mở rộng để có cái nhìn đa chiều về bài học. Cách này giúp bạn tiếp thu bài giảng hiệu quả hơn và không cảm thấy nhàm chán khi học.

Các môn còn lại, bạn tự học từ nguồn học liệu bản thân tìm được và sự hướng dẫn của thầy cô. Bạn áp dụng nhiều phương pháp như ghi chép, soạn bài trước ở nhà, chủ động ôn tập kiến thức và làm bài tập thường xuyên.

Bí quyết tự học của thủ khoa

Tự học là kỹ năng quan trọng giúp học sinh chủ động tiếp thu kiến thức, rèn luyện tư duy và xây dựng thói quen học tập lâu dài. Tuy nhiên, nhiều bạn vẫn đang loay hoay tìm cách tự học hiệu quả.

Vậy những bạn đạt danh hiệu thủ khoa, học sinh giỏi nhờ tự học đã làm thế nào để làm chủ phương pháp này?

Cần có chiến lược tự học bài bản

Trong kỳ thi tốt nghiệp THPT năm 2024, bạn Nguyễn Văn Quang (cựu học sinh lớp 12A, Trường THPT chuyên Quang Trung, Bình Phước) đạt tổng điểm 28,45, với 9,2 điểm môn toán, 9,25 điểm môn vật lý và 10 điểm môn hóa học.

Với thành tích này, Quang trở thành thủ khoa khối A của tỉnh Bình Phước.

Cựu học sinh lớp chuyên toán tiết lộ bí quyết của bạn là tự học. Trên lớp, bạn nghe giảng thật kỹ. Sau khi hoàn thành bài tập trong sách, bạn tìm thêm các dạng bài mới rồi tự giải.

Ban đầu, Quang không có thành tích nổi bật do chưa quen môi trường trường chuyên. Nhưng nhờ quá trình tự điều chỉnh, xây dựng kế hoạch học tập, bạn dần cải thiện điểm số.

Theo Quang, muốn tự học hiệu quả, teen nên có kế hoạch học tập từ sớm để duy trì thói quen lâu dài, thay vì đợi đến năm cuối cấp mới chạy nước rút.

Thói quen khoa học rất quan trọng

Là thủ khoa tuyển sinh lớp 10 Trường THPT Nguyễn Đình Chiểu (Tiền Giang) năm 2024, bạn Nguyễn Thái Thảo Nguyên cho rằng duy trì thói quen học tập khoa học chính là chìa khóa thành công.

Thay vì học vẹt, Nguyên sử dụng sơ đồ tư duy để hệ thống kiến thức và ghi nhớ từ khóa quan trọng. Bạn cũng áp dụng phương pháp ôn bài ngắt quãng theo chu kỳ 20 phút, 1 giờ, 1 ngày, 1 tuần, 1 tháng để đảm bảo kiến thức không bị lãng quên.

Ngoài ra, Nguyên còn hay giảng bài lại cho bạn bè để khắc sâu kiến thức.

Khi ôn thi vào lớp 10, bạn đặt mục tiêu mỗi ngày phải hoàn thành ít nhất 2 đề toán, học 1 bài phân tích văn, ôn lại ngữ pháp và làm 1 đề tiếng Anh. Nếu hoàn thành, bạn sẽ tự thưởng cho mình thời gian xem tivi để thư giãn.

Nguyên chia sẻ: "Điều quan trọng nhất giúp mình kiên trì tự học chính là nghĩ về gia đình. Có lúc mình nản vì áp lực, nhưng nghĩ đến niềm vui của cha mẹ khi thấy mình đậu nguyện vọng 1, mình lại có động lực để tiếp tục".

Tự học qua các nền tảng miễn phí

Hoàn cảnh gia đình khó khăn, không có tiền học thêm, bạn Phan Văn Thịnh (lớp 11 Tin, Trường THPT chuyên Tiền Giang) chọn tự học từ các khóa học miễn phí trên YouTube và các trang web giáo dục.

Tiết kiệm được thời gian đi lại và chi phí, bù lại, Thịnh không phủ nhận việc phải dành nhiều thời gian để nghiên cứu và chọn lọc tài liệu.

Ngoài ra, Thịnh cũng sử dụng các công cụ hỗ trợ học tập như ChatGPT, DeepSeek để tra cứu thêm thông tin.

Tuy nhiên, bạn luôn có sự cân nhắc vì không phải mọi tài liệu trên mạng đều chính xác. Nếu chưa tìm được lời giải xác đáng, bạn sẽ tìm đến thầy cô nhờ hướng dẫn.

Bên cạnh đó, để việc tự học hiệu quả, Thịnh lập kế hoạch học tập chi tiết và quan trọng nhất là duy trì kỷ luật bản thân.

Nhờ những bí quyết này, Thịnh đã giành giải nhì môn tin học trong kỳ thi chọn học sinh giỏi tỉnh Tiền Giang với số điểm 19,9/20.

Không có trường, lớp chuyên, cũng chẳng có trung tâm ôn luyện bài bản như các thành phố lớn, bạn Trần Minh Triều (lớp 12A1, Trường THPT Trương Định, Tiền Giang) vẫn xuất sắc giành giải nhì quốc gia môn tin học.

Để chinh phục môn học này, Triều cũng tận dụng các nền tảng học trực tuyến miễn phí để tìm kiếm tài liệu lập trình, đồng thời rèn luyện tư duy bằng cách giải bài tập từ dễ đến khó.

Bạn còn tích cực tham gia các kỳ thi thử để làm quen với đề thi thực tế và cải thiện kỹ năng giải quyết vấn đề. Quan trọng nhất, Triều luôn dành thời gian xem lại các lỗi sai, rút kinh nghiệm để tránh lặp lại trong các bài thi quan trọng.

Thành tích của Thịnh và Triều đã chứng minh môi trường không phải là rào cản nếu teen biết tận dụng lợi thế của việc tự học.

Bí quyết tự học online hiệu quả

Trước khi đạt điểm 10 môn hóa và đỗ ngành Y khoa, bạn Lê Tiến Đạt (sinh viên Trường đại học Y Dược Huế) từng chật vật trong việc tìm kiếm phương pháp học tập phù hợp. Đạt nhận ra kỷ luật là yếu tố quan trọng nhất khi tự học online.

Để có thành tích đáng tự hào, bạn luôn lập kế hoạch học tập chi tiết, đặt mục tiêu cụ thể và duy trì thói quen dậy sớm để ôn bài mỗi ngày. "Mình không đợi đến khi có động lực mới học, mà biến việc học thành thói quen hằng ngày", Đạt nói.

Trong khi đó, bạn Huỳnh Ngọc Phi Long - thủ khoa môn toán kỳ thi chọn học sinh giỏi THPT tỉnh Đồng Nai - lại chú trọng vào môi trường học tập.

"Không gian xung quanh ảnh hưởng rất nhiều đến khả năng tập trung. Nếu thấy chán, mình sẽ đổi địa điểm học để làm mới không khí", Long chia sẻ.

Bên cạnh đó, bạn luôn chú ý giữ bàn học gọn gàng, tránh để điện thoại gần tầm mắt và tạo ra khoảng nghỉ ngắn trong thời gian học để tránh quá tải.