Chuyên đề Làm thế nào để tự học hiệu quả? - Bài 4: Kỹ năng tự học là hành trang học tập suốt đời

Trong bối cảnh xã hội biến đổi không ngừng, kỹ năng tự học giúp học sinh vững vàng đối mặt với thử thách và đến gần hơn với thành công trong tương lai. 

Đó cũng là cách để teen hưởng ứng việc học tập suốt đời như nội dung được Tổng Bí thư Tô Lâm đề cập trong bài viết mới đây. 

Teen đang tự học như thế nào?

Thay vì đăng ký nhiều lớp học thêm, Huệ Nghi ((lớp 11A29, Trường THCS-THPT Hồng Hà, quận Gò Vấp) ưu tiên việc tự học. Nghi cảm thấy được rèn luyện thêm tính độc lập và tự giác trong học tập.

"Theo chương trình giáo dục phổ thông 2018, học sinh cần phải là người tự học, tự tìm tòi và tự khám phá nhiều hơn", Huệ Nghi chia sẻ.

Bạn Lê Nguyễn Đoan Trang (học sinh lớp 12, Tiền Giang) cũng chưa từng đăng ký lớp học thêm nào. Bạn và bạn bè lập nhóm tự học từ năm lớp 10.

Cả nhóm thường gặp nhau tại quán cà phê hoặc học qua Google Meet để cùng giải đề, chia sẻ những phương pháp ghi nhớ hiệu quả.

"Mình nghĩ tự học không có nghĩa là ngồi một mình mày mò hết mọi thứ. Khi học nhóm, mình có thể tiếp cận nhiều góc nhìn khác nhau, nhờ vậy mà hiểu bài nhanh hơn" - Trang chia sẻ.

Đặc biệt, nhóm của Trang thường chia bài giảng của giáo viên thành nhiều phần, phân công mỗi bạn tìm tài liệu cho từng phần rồi giảng lại cho cả nhóm. Điều này giúp nhóm tiết kiệm thời gian, tăng khả năng ghi nhớ.

Cô bạn khẳng định: "Tự học đúng cách không làm mình thấy buồn hay dễ mất động lực, mà còn giúp mình kết nối với bạn bè nhiều hơn".

Nhận thấy bản thân chưa đủ kỷ luật và sự tập trung, Hoàng Đăng Quân (Trường THPT Phan Đăng Lưu, quận Bình Thạnh) chọn cách học nhóm.

"Việc học cùng nhiều người sẽ giúp mình có thêm nhiều góc nhìn mới về một vấn đề. Ví dụ, khi gặp một bài toán, có bạn sẽ dùng cách A để giải, bạn khác lại dùng cách B đơn giản và nhanh gọn hơn. Dần dần, mỗi bạn sẽ xây dựng được thói quen tư duy đa chiều" - Quân phân tích.

Tự học - chìa khóa mở ra các cơ hội trong cuộc sống 

Theo cô Đoàn Thanh Huyền (tổ trưởng chuyên môn tổ ngoại ngữ Trường THPT Lê Quý Đôn, quận 3, TP.HCM), tự học là khả năng tự nghiên cứu, tiếp thu kiến thức dựa trên tài liệu có sẵn hoặc thu thập được mà không có sự giám sát của người khác. 

Kỹ năng tự học bao gồm các yếu tố lên kế hoạch, quản lý thời gian, đề ra mục tiêu cụ thể, quản lý mục tiêu và kiểm tra việc hoàn thành mục tiêu.

Để rèn luyện kỹ năng tự học, học sinh nên bắt đầu từ việc tạo môi trường phù hợp. Đầu tiên bạn cần đề ra mục tiêu phù hợp và hợp lý, sau đó chuẩn bị đầy đủ tài liệu. Để tạo động lực, bạn có thể tự thưởng cho bản thân những món quà nhỏ nếu đạt được mục tiêu đề ra.

Cô Huyền nhấn mạnh, tự học là kỹ năng cần thiết để chúng ta thích nghi với bất cứ sự thay đổi nào của xã hội.

"Những bạn có sẵn kỹ năng tự học tốt sẽ không phải mất thời gian xây dựng thói quen học tập mới. Các bạn sẽ không bị chới với, bất ngờ với những thay đổi", cô Huyền chia sẻ.

Cô Nguyễn Thị Dịu (giáo viên Trường THPT Thanh Hòa, Bình Phước) chia sẻ quan điểm ở góc độ vừa là giáo viên, vừa là phụ huynh. Theo cô, đây là thời điểm mà học sinh phải chủ động tìm lại năng lực tự học. Khi quen dần, các bạn sẽ phát huy được tính tự chủ, tự lực và tự tin.

Để tự học hiệu quả, học sinh cần có phương pháp khoa học và có sự định hướng phù hợp từ giáo viên, phụ huynh. Học sinh phải hiểu rõ mục tiêu học tập, biết cách lập kế hoạch cụ thể, ưu tiên các nội dung trọng tâm. Việc khai thác đa dạng nguồn tài liệu kết hợp với kỹ năng ghi chép, tóm tắt và tự kiểm tra kiến thức sẽ giúp các bạn tiếp thu sâu hơn.

Vai trò của giáo viên không dừng lại ở việc truyền thụ kiến thức. Giáo viên còn là người hướng dẫn cách học, khơi gợi sự tò mò, niềm yêu thích khám phá của học sinh. 

Phụ huynh có thể đồng hành bằng cách tạo môi trường học tập thoải mái, động viên con cái, nhưng tránh tạo áp lực quá mức.

Tận dụng internet để hỗ trợ cho việc tự học

Cô Vũ Thị Thu Trang (tổ trưởng tổ ngữ văn Trường THCS - THPT Hai Bà Trưng, quận Tân Bình) cho biết học online đã trở thành một phần tất yếu trong giáo dục hiện đại. Khi biết cách học online hiệu quả, học sinh sẽ có nhiều lợi ích.

Đầu tiên là việc tiếp cận nguồn tài liệu phong phú. Học sinh có thể tìm kiếm thông tin từ nhiều nguồn đáng tin cậy, cập nhật kiến thức mới một cách nhanh chóng.

Thứ hai, học sinh chủ động hơn trong việc học, không bị giới hạn bởi thời gian, địa điểm, sắp xếp lịch học phù hợp với bản thân.

Thứ ba, các bạn phát triển kỹ năng công nghệ của bản thân. Học online giúp học sinh thành thạo việc sử dụng các nền tảng số, kỹ năng tìm kiếm, chọn lọc thông tin và tư duy phản biện.

Cô Trang chia sẻ, để học online hiệu quả, học sinh cần lựa chọn nguồn tài liệu uy tín (trang web chính thống, khóa học có đánh giá tốt); rèn luyện kỹ năng quản lý thời gian để tránh sao nhãng khi học trực tuyến; chủ động đặt câu hỏi và tương tác để tăng hiệu quả tiếp thu kiến thức; kết hợp học online với thực hành...

Từng có kinh nghiệm dạy trực tuyến, cô nhận thấy có một số điểm khác biệt quan trọng so với dạy trực tiếp. Về tương tác, khi dạy trực tiếp, giáo viên có thể quan sát học sinh, điều chỉnh phương pháp giảng dạy phù hợp ngay lập tức. Trong khi đó, dạy online phụ thuộc vào sự chủ động của học sinh và chất lượng nền tảng công nghệ.

Về tiếp thu kiến thức, học sinh học trực tiếp có nhiều cơ hội thực hành, trao đổi, trong khi học online yêu cầu sự tập trung cao hơn vì dễ bị ảnh hưởng bởi yếu tố bên ngoài (mạng chậm, mất tập trung…).

Phương pháp giảng dạy, dạy online đòi hỏi giáo viên phải sáng tạo hơn trong cách truyền đạt, sử dụng nhiều công cụ trực quan như video, sơ đồ tư duy để giữ sự hứng thú cho học sinh. Nhìn chung, dù học theo hình thức nào, yếu tố quan trọng nhất vẫn là ý thức tự học và sự chủ động của học sinh", cô Trang nhấn mạnh.

Kỹ năng tự học là hành trang cho việc học tập suốt đời

Thầy Huỳnh Thanh Phú, hiệu trưởng Trường THPT Bùi Thị Xuân (quận 1, TP.HCM) nhận định, trong thời đại công nghệ số, kỹ năng tự học trở thành yếu tố then chốt giúp học sinh thích nghi và phát triển bền vững.

Một lợi ích khác của tự học chính là giúp học sinh rèn luyện tư duy phản biện và sáng tạo. Thầy giải thích: "Khi tiếp cận một vấn đề, thay vì tiếp thu thụ động, học sinh sẽ biết phân tích, tổng hợp và đánh giá thông tin từ nhiều góc độ nhờ việc tiếp xúc với nguồn học liệu đa dạng trước đó. 

Điều này không chỉ giúp các em nâng cao khả năng giải quyết vấn đề mà còn thúc đẩy tư duy sáng tạo - những yếu tố quan trọng trong cả học tập lẫn công việc sau này".

Ngoài ra, kỹ năng quản lý thời gian và tính tự kỷ luật cũng được phát triển thông qua quá trình tự học. Khả năng thích nghi và hội nhập cũng là một trong những kỹ năng quan trọng mà tự học mang lại.

Những người có khả năng tự học sẽ dễ dàng cập nhật kiến thức mới, nhanh chóng thích nghi với những xu hướng thay đổi liên tục của xã hội. 

Cuối cùng, không chỉ dừng lại ở học tập trong trường lớp, tự học còn mở rộng cơ hội phát triển bản thân và nghề nghiệp.

"Khi có thể tự trang bị thêm các kỹ năng mềm như ngoại ngữ, công nghệ, giao tiếp, học sinh sẽ có nhiều lợi thế hơn trong tương lai. Chính việc chủ động học hỏi từ sớm này giúp các em nâng cao sự tự tin, khả năng làm việc độc lập và mở ra nhiều cánh cửa cơ hội", thầy Phú nói.