OCD: Khi những ám ảnh nhỏ trở thành nỗi lo lớn

OCD - Thói quen bình thường hay nỗi lo tâm lý?

Trong cuộc sống hằng ngày, nhiều bạn học sinh đôi khi có những thói quen lặp đi lặp lại: rửa tay nhiều lần, kiểm tra khóa cửa trước khi ra ngoài, hoặc xếp bút thước thật ngay ngắn trước khi học... Những hành động này có thể chỉ là thói quen bình thường, không có gì đáng lo.

Nhưng nếu chúng ta cứ lặp đi lặp lại quá nhiều lần, cảm thấy lo lắng hoặc khó chịu nếu không làm, thì có thể đó là dấu hiệu của OCD (Obsessive-Compulsive Disorder- Rối loạn ám ảnh cưỡng chế).

Đây là tình trạng khi trong đầu chúng ta xuất hiện những ý nghĩ hoặc nỗi lo dai dẳng (gọi là ám ảnh) và để bớt lo, ta buộc phải lặp lại một hành động lặp đi lặp lại nhiều lần (gọi là cưỡng chế). Ví dụ: rửa tay liên tục vì sợ vi khuẩn, kiểm tra khóa cửa cả chục lần vì sợ quên, hay phải xếp đồ vật thật ngay ngắn để thấy yên tâm...

Nguyên nhân OCD là gì?

Hiện nay, nguyên nhân chính xác gây ra OCD vẫn chưa được xác định rõ ràng. Tuy nhiên, các nhà nghiên cứu cho rằng có một số yếu tố có thể góp phần vào sự hình thành và phát triển của rối loạn này, bao gồm:

* Liên quan đến yếu tố di truyền (trong gia đình có người từng mắc OCD).

* Ảnh hưởng từ não bộ và chất dẫn truyền thần kinh.

* Áp lực từ môi trường học tập, gia đình, mạng xã hội cũng có thể góp phần.

Nhận biết OCD như thế nào?

Những ám ảnh thường gặp:

* Lo sợ vi khuẩn, bụi bẩn, sợ mắc lỗi hay làm điều gì sai.

* Cứ nghĩ đi nghĩ lại một điều không mong muốn.

* Muốn mọi thứ phải ngay ngắn, hoàn hảo.

* Luôn cần người khác trấn an.

Những hành vi cưỡng chế thường gặp:

* Rửa tay, tắm rửa quá nhiều.

* Kiểm tra cửa, công tắc, đồ đạc lặp đi lặp lại.

* Xếp đồ vật theo thứ tự cứng nhắc.

* Hay đếm số lần, lặp từ hoặc cầu nguyện vô cớ.

* Né tránh chạm vào vật hoặc người vì sợ bẩn, sợ xui.

Làm gì khi nhận thấy dấu hiệu OCD?

Nếu cảm thấy những ám ảnh và hành vi lặp lại khiến bạn mệt mỏi, đừng ngần ngại:

* Chia sẻ với người lớn: Hãy nói chuyện với cha mẹ, thầy cô hoặc bạn bè để được lắng nghe và hỗ trợ.

* Đừng tự trách mình: OCD là một vấn đề sức khỏe tinh thần, không phải “yếu đuối” hay “lập dị”.

* Thư giãn cơ thể và tinh thần: Thử hít thở sâu, chơi thể thao, hoặc viết nhật ký để giải tỏa căng thẳng.

* Tìm sự giúp đỡ chuyên môn: Nếu tình trạng kéo dài và ảnh hưởng đến học tập, sinh hoạt, cần đến bác sĩ hoặc chuyên gia tâm lý.

Những tác động của OCD là gì?

* Mất nhiều thời gian cho việc kiểm tra, dọn dẹp, rửa tay.

* Khó tập trung học tập vì bị ám ảnh trong đầu.

* Dễ cảm thấy tự ti, xấu hổ nếu bị bạn bè trêu chọc.

* Ảnh hưởng đến tình bạn và mối quan hệ gia đình.

Tóm lại, OCD không chỉ là những hành vi lặp đi lặp lại, mà còn có thể ảnh hưởng trực tiếp đến học tập, tình bạn và đời sống hằng ngày của bạn.

Bạn lưu ý nhé!: Mỗi người đều có những thói quen riêng. Nhưng nếu thói quen khiến mình mệt mỏi, đừng ngại lên tiếng. Tâm lý khỏe mạnh cũng quan trọng như cơ thể khỏe mạnh, và chúng mình hoàn toàn có quyền được giúp đỡ.

ThS. NGUYỄN TRẦN PHƯỚC (Chuyên gia tâm lý - Nhà sáng lập Văn phòng tâm lý Psycare)